Hôm vừa rồi, nhân dịp họp mặt các cựu học giả Chevening và chào đón các bạn khóa 2019/2020 và 2020/2021 trở về sau một năm nhiều “bất ngờ” với Covid-19. Và chúng tôi lại bắt đầu những câu chuyện về nước Anh.

Đến khi tôi nói rằng khi ở Anh, mỗi lần đi cùng bạn, vào một quán pubs ăn trưa, mỗi lần đến thăm một thành phố ở UK nếu ở đó không có món truyền thống nào đủ no cho bữa trưa, tôi luôn ăn Fish and Chips. Đó có thể là biểu hiện của một đứa lười suy nghĩ không biết “hôm nay ăn gì?”. Thậm chí đến ngày chuẩn bị về nước, tôi nhớ ra gần nhà mình cũng có quán Fish and Chips được rating khá cao mà mình chưa bao giờ ăn, tôi lại vào gọi một suất lớn. Cũng bởi thế mà tôi khẳng định rằng, các Fish and Chips có rất nhiều kiểu, không phải món nào cũng giống món nào.

Các chị ở Đại sứ quán nhìn tôi “Chị thấy em cũng đặc biệt đấy”. Nói dến đây cần nhắc lại là tôi là dân Hải Phòng. Từ nhỏ đến lớn hải sản tươi sống, cua ghẹ, tôm, mực, bề bề hay cá nhám, các loại cá đại dương với tôi không phải một “ao ước”. Tôi không thích ăn cá và hải sản, nhưng đến UK mà tôi suốt ngày ăn Fish and Chips thì tôi cũng còn thấy lạ.

IMG_5192-01
Đĩa Fish and Chips tôi ăn lần đầu tiên trong đời – Poppy Restaurant, Canden Town

Tại sao tôi ăn Fish án Chips

Ẩm thực là một phần quan trọng của văn hóa. Qua ẩm thực chúng ta hiểu hơn về điều kiện tự nhiên, cách ăn cũng thể hiện một phần tính cách, lối sống của con người. Qua khẩu phần ăn hay giá tiền phải trả cho món ăn ta cũng đoán được phần nào điều kiện kinh tế và thể trạng của người địa phương. Và sâu hơn, hiểu được bản chất của món ăn ta sẽ hiểu về niềm tin, quan niệm của người dân bản xứ.  

Bởi thế, muốn tìm hiểu về một đất nước, ta sao có thể bỏ qua ẩm thực của quốc gia đó. Muốn hòa hợp với đời sống địa phương, sao có thể bỏ qua được món quốc dân. Fish and Chips được coi là món ăn quốc dân – “National Dish of Britain”. Vậy thì, sống như một người Anh sao thể bỏ qua Fish and Chips (và trà chiều).

Lịch sử món ăn quốc dân ở Đảo Anh

Nếu có một món ăn mang tính biểu tượng nước Anh được biết đến trên toàn thế giới thì đó chắc chắn là Fish and Chips. Đây là một món ăn bạn có thể thưởng thức trong nhà hàng sang chảnh nơi trải khăn trắng lên đùi, khăn đỏ vắt cổ, hoặc đi ngoài đường vừa ăn vừa mút tay. Fish and Chips ở Anh như bánh mì hay bún, phở ở Việt Nam vậy, ở đâu người ta cũng ăn, mà có đủ khẩu phần lớn nhỏ khác nhau.

Đúng với tên gọi của nó được dịch thuần túy sang Tiếng Việt, đó là món cá rán và khoai tây chiên. Có khoảng 382 triệu phần Fish and Chips được bán mỗi năm ở các cửa hàng chuyên về món này. Người ta cho rằng người Do Thái nhập cư từ Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha mang kiểu cá rán tẩm bột đến đảo Anh. Còn khoai tây chiên có nguồn gốc từ những người Bỉ nhập cư đến Dundee.

Cửa hàng Fish and Chips đầu tiên được mở vào những năm 1860s phục vụ tầng lớp lao động. Trải qua hai thế chiến, Fish and Chips là món ăn chính của người Anh. Thậm chí thủ tướng Anh Winston Churchill còn nhận định, Fish and Chips giúp người dân Anh luôn tràn đầy năng lượng và tinh thần lạc quan để vượt qua thế chiến thứ hai. Ngày thứ 6 đầu tiên của tháng 6 được coi là ngày National Fish and Chips Day.

Bạn có thể tham khảo thêm về lịch sử của món National Dish of Britain ở video dưới đây.  

Hoặc: The history of fish and chips

Cấu trúc món Fish and Chips

Fish and Chips luôn có 4 phần: cá, khoai tây, rau và phần tương sốt chấm. Xét về tổng thể, đây là món khá cân bằng, có đủ cả rau cả thịt, tinh bột. Dựa trên kiến thức sơ bộ về nấu ăn và kinh nghiệm ăn Fish and Chips không dưới 20 lần, tôi thấy Fish and Chips mỗi lần tôi ăn nó khác nhau ở mấy điểm thế này.

20190222_114628-01
Pubs King and Queen ở gần trường tôi, nơi mà anh bạn tôi học ở Pháp ngồi ăn cũng gật gật “Cái này họ làm kiểu gì mà bùi thế nhỉ?” Đây là một phần ăn khá tiêu chuẩn của Fish and Chips.

Cá rán

Cá dùng trong món Fish and Chips có 2 loại Cod và Haddock. Hai loại cá này hình như người ta không ăn ở Việt Nam nên tôi cũng không biết tên tiếng Việt là gì. Về hương vị, tôi thấy Cod thơm hơn, còn haddock có vẻ mặn mòi, có chút “tanh” đặc trưng của cá. Thịt cá Cod săn chắc hơn còn haddock hơi mềm và bở.

Nhưng nhìn chung, một khi đã rán lên và vắt chanh vào, chấm ketchup thì tôi cũng không thấy chúng khác nhau nhiều lắm. Bởi vậy, tôi chỉ phân biệt Cod với Haddock lúc gọi món, khi bạn phục vụ hỏi. Tôi thường gọi xen kẽ, nếu lần trước gọi Cod thì lần này gọi Haddock. Còn nếu bạn phục vụ không hỏi loại cá gì thì bạn ấy mang gì ra cũng vậy. Có dạo, một trang báo nào đó của Anh còn rộ lên việc một nhà hàng dùng cá mập con để làm Fish and Chips, chưa biết tôi đã bao giờ vô tình được thử chưa.

20190227_192216-01
Kiểu chiên phổ biến của Fish and Chip, hơi xù và vàng nhẹ.

Về cách rán cá, có 2 kiểu. Thường là chiên với lớp bột mỏng, thêm ít bột xù hoặc vụn bánh mì áo bên ngoài và cá sẽ có màu vàng nhẹ nhẹ.  Kiểu thứ 2 là chiên với bột không xù thì miếng cá nhìn mịn hơn và có màu vàng nâu, sẫm màu. Kiểu nào thì cũng giòn tan cả. Một số pubs còn chiên bia nữa, khiến cá thơm hơn rất nhiều so với chiên bơ bình thường. Miếng cá cũng có 2 kiểu. Kiểu thường thấy là để nguyên cả miếng phi lê. Còn nếu khách thích giòn hơn thì cá sẽ được cắt thành nhiều miếng nhỏ, rồi chiên. Tôi không nhớ từ để chỉ kiểu cá rán cắt nhỏ này, bởi đó là một từ khá giống tiếng Pháp, Boujoir gì đó. Lần đầu tiên tôi biết đến kiểu này là hồi đi Belfast.

Ngoài ra, có lần chúng tôi đến nhà hàng Ấn Độ, món Fish and Chips rất đặc biệt. Cá rán nhẹ, mềm và thêm sốt Ấn Độ. Nhưng đó là lần duy nhất tôi được thưởng thức món Fish and Chips kiểu đặc biệt ấy. Lần sau dẫn bạn đến thì nhà hàng đã đổi thực đơn.

IMG_5675-01
Kiểu chiên cá cắt từng miếng nhỏ ở Belfast
Fish nd Chips India
Vẫn là món Fish and Chips quốc dân của UK nhưng theo phòng cách Ấn Độ. Cá mềm chứ không giòn, nước sốt ngọt nhẹ mùi Cà ri, phần rau nhiều hơn và đậu đẻ nguyên hạt. Đã vậy không gian nhà hàng còn rất kiêu sa, hoa lá cành. – Archipelago Restaurant, London

Khoai tây chiên

Về khoai tây, mặc dù gọi là chips nhưng đôi khi người ta dùng kiểu fries thay cho chips. Theo tôi hiểu thì chips mỏng hơn Fries. Chips như kiểu người ta sẽ nghiền khoai tây rồi cho chúng qua khuôn dài trước khi rán, giống như mình vẫn ăn khoai tây chiên ở KFC. Còn Fries là miếng khoai tây cắt theo chiều dọc, luộc sơ qua trước khi rán. Bởi thế mà hình dạng của miến Fries nó không vuông vắn như Chips mà hơi cong cong theo hình nguyên bản của củ khoai tây. Fires thì có vỏ giòn và bên trong mềm, to với nhiều bột hơn.

Tuy vậy, món Fires trong Fish and Chips sẽ không vỏ giòn trong mềm và nóng như món French Fries nổi tiếng, mà giòn hơn bởi thường họ dùng khoai tây đông lạnh. Một số nhà hàng dùng Chips, một số dùng Fries. Một số nhà hàng ít còn tẩm khoai tây chiên với hương thảo rosemary.

IMG_0563-01
Bức trong bức ảnh này, bạn sẽ thấy 2 địa khoai tây chiên khác nhau , đĩa cận cảnh là Fries, còn đĩa xa xa cùa bạn tôi là Chips. Phần Peas được xay nhưng còn nguyên vỏ. Nhà hàng còn cho thêm 1 loại phomai ăn kèm thay cho Ketchup. Chúng tôi ăn ở 1 quán Pubs khu gần Oxford Street, London.

Rau

Về phần rau, cửa hàng có thể dùng salad xà lách, cà chua, dưa chuột. Tuy vậy, món salad này quá thường. Sự kết hợp này không làm nên món Fish and Chips hảo hạng. Thay vào đó, chúng cần kết hợp với mushy peas. Hạt đậu tròn luộc rồi xay giã nhuyễn, trộn với kem và nên gia vị vừa bùi vừa béo ngậy. Cũng có nơi lần tôi đến Cantebury, đậu xay nhuyễn nhưng loãng như cháo. Và có nơi đậu còn nguyên vỏ chưa nhuyễn hoặc để nguyên hạt đỗ. Có nơi còn thay mushy peas bằng baked beans.

20190122_140307
Món Fish and Chips với Baked bean – Warwick
Cantebury
Ở Cantebury phần mushy peas loãng như cháo vậy.

Sốt chấm

Fish and Chips được chấm kèm với Ketchup và mayo hoặc một loại sốt đặc biệt màu trắng được nhà hàng chế biến riêng thơm thơm mùi hương thảo. Còn loại bình dân thì nhà hàng phục vụ ketchup và mayo của hãng Heinz. Trước khi ăn, người ta vắt một ít nước chanh vàng hoặc giấm lên trên phần cá. Cả phần đậu ăn kèm, ketchup, mayo, và chanh khiến cá và khoai đỡ dầu và ngán.

Nơi có món Fish and Chips ngon nhất?

Với tôi mỗi lần ăn Fish and Chips còn là một kỷ niệm và một cảm giác, điều mà tôi thấy thật khó khăn để miêu tả lại. Món Fish and Chips ở Brighton có mùi của biển và nắng. Dạo đến Isle of Skye, khi tôi với Thư vừa mang hộp takeaway ra bờ biển ngồi chưa kịp thưởng thức thì bị đàn chim hải âu tấn công gắp mất phần cá. Hai đứa vừa hét vừa chạy vừa buồn cười. Fish and Chips trong quán Pubs vị bùi hơn như thể nó được làm ra để uống một cốc bia đầy. Còn ngon nhất, tôi thấy là Fish and Chips trong một Pubs ven sông lần đi Chester cùng cả lớp.

Nếu bạn muốn tìm một quán Fish and Chips ngon nhất London, tôi lại nhớ câu chuyện của Elsa, cô bạn chủ nhà hồi tôi thuê ở Hackney. Cô có một cậu bạn đầu bếp tên là Tony. Tony từng được lên một tạp chí du lịch và chụp ảnh cùng phóng viên với tiêu đề “Đầu bếp nấu món Fish and Chips ngon nhất London”. Tuy nhiên, cậu chắc chắn rằng gã nhà báo đó chỉ ăn Fish and Chips duy nhất một lần, và danh hiệu ngon nhất London hoàn toàn “random”. Có thể phóng viên đó “phải lòng” với Fish and Chips ngay từ lần đầu tiên, hoặc là anh ta quá vội để chạy deadline lên bài.

Tuy vậy, tôi kể câu chuyện này vì đôi khi chúng ta đừng phụ thuộc quá vào những gợi ý của các Travel Blogger. Nghe trái tim mình mách bảo, và để vũ trụ dẫn lối, sống trọn vẹn từng khoảng khắc và tìm kiếm vẻ đẹp trong những điều bình dị, bạn sẽ được thưởng thức những vị ngon tuyệt vời mà cuộc sống này trao tặng.

20190811_123239
Quán Fish and Chips nổi tiếng nhất Isle of Skyr trước khi miếng cá của tôi thêm cánh và bay.

Mindfulness eating

Cứ mỗi lần ai đó nói rằng họ đến Anh nhưng sẽ không ăn Fish and Chips bởi món đó không có gì đặc sắc, đầy dầu mỡ. Khi chưa ăn, họ luôn có lý lẽ nói về nó như một món rất “kinh khủng”. Tôi hiểu mỗi người có một cảm nhận riêng, nhưng tôi nghĩ họ đã để lỡ một cơ hội mang tên trải nghiệm. Thật vô lý khi bạn chưa từng gặp và trò truyện với một người mà lại luôn nghĩ xấu về anh ta.

Tại sao Fish and Chips lại phổ biến ở Anh đến vậy. Không phải vì cái định kiến rằng người Anh không biết thưởng thức ẩm thực đâu. Người Anh rất biết thưởng thức mọi khía cạnh của cuộc sống từ âm nhạc, nghệ thuật, sân khấu, hội họa, thời trang, đồ cổ… Chỉ là cách thưởng thức của họ sẽ khác những người chưa từng ăn, chưa từng hiểu và không muốn hiểu.

Viết về ăn, tôi lại nhớ đến một đoạn trích trong cuốn sách “Mindfulness on the go – Không cần ngồi yên cũng có thể thiền” của tác giả Jan Chozen Bays:

“There are some people who eat an orange but do not really eat it. They eat their sorrow, fear, anger; thier past and future. They are not really present with body and mind united.

Có những người ăn một quả cam nhưng không thực sự ăn nó. Họ ăn nỗi buồn, sự sợ hãi, sự tức giận, gặm nhấm quá khứ và tương lai. Họ không thực sự hiện diện lúc này với thân và tâm thống nhất.”

Jan Chozen Bays
IMG_1338-01
Quán cá tươi mỗi ngày ở Chester

Bợi vậy, tôi nghĩ trước khi để những định kiến và sự sợ hãi gặm nhấm cơ hội trải nghiệm của mình, tôi để cho bản thân mình thưởng thức vị ngọt, béo, ngậy, bùi, thơm của món ăn quốc dân này. Tôi ăn cá và khoai tây chiên, không ăn định kiến và phán xét.

Đến Anh, bạn đừng quên chọn một nhà hàng hoặc một cửa hàng takeaway để ăn Fish and Chips nhé.

Những bài viết khác về nước Anh và tất cả những địa danh tôi nhắc đến ở trên: UK Sunny and Rainy day

Cảm ơn bạn đã ghé qua, đừng quên theo dõi để không bỏ lỡ những bài viết mới trên Blog.

[jetpack_subscription_form show_subscribers_total=”false” button_on_newline=”false” custom_font_size=”16px” custom_border_radius=”0″ custom_border_weight=”1″ custom_padding=”15″ custom_spacing=”10″ submit_button_classes=”” email_field_classes=”” show_only_email_and_button=”true” success_message=”Success! An email was just sent to confirm your subscription. Please find the email now and click ‘Confirm Follow’ to start subscribing.”]