NỘI DUNG BÀI VIẾT
Hôm nay tình cờ nghe bài hát Startting Now của Brandy, bài hát chủ đề của Disney Ultimate Princess Celebration, một trong 4 ca khúc Disney Princess Anthem. Mình bị thu hút ngay bởi ngôn từ đầy trong sáng của ca khúc này. “Starting now” là bài hát thứ 4 của Disney về những nàng công chúa của mình.
Cái hay của Starting now là rất nhiều ca từ của bài hát được phối lại từ những câu hát quen thuộc trong các bộ phim như “How Far I’ll Go,” “A Whole New World,” “Reflections,” và “I See the Light”. Mình cảm giác như được xem lại tuổi thơ của mình qua những thước phim chậm rãi. Mình đã lớn lên cùng những bộ phim của Disney, được truyền cảm hứng về lòng tốt và sự dũng cảm. Rồi điệp khúc bài hát “Starting-now!” như một lời thúc giục mạnh mẽ, và chính bài bài hát thôi thúc mình viết lại những điều mình học được từ những nàng công chúa Disney.
Movie thoughts là chuỗi bài bình phim mình muốn thực hiện từ lâu. Khác với Movie Review đi sâu vào phân tích nội dung, cảm nhận cá nhân của mình, Movie thoughts sẽ nghiên cứu kỹ hơn về những vấn đề xã hội từ một phim hay 1 series phim. Trong Movie Thought mình sẽ tổng hợp và bình luận thêm một số bài nghiên cứu. Mình để phần tài liệu tham khảo ở cuối cùng.
1. Sự trưởng thành của hình tượng một nàng công chúa Disney
Sự thay đổi của hình tượng công chúa Disney gắn liền với sự phát triển của phong trào nữ quyền (Feminism). Có thể tóm tắt làn sóng nữ quyền với 4 giai đoạn chính:
- Làn sóng thứ nhất: Bắt đầu từ những năm 1850s, phụ nữ đấu tranh để giành các quyền lợi xã hội như quyền bầu cử, tham gia và chính trị, quyền sở hữu tài sản.
- Làn sóng thứ 2: bắt đầu từ giữa những năm 1960s đến 1980s, trong bối cảnh thế chiến thứ 2, phụ nữ đấu tranh vì bình đẳng giới toàn diện, phụ nữ cần được nhận các quyền xã hội, chính trị, luật pháp và kinh tế giống như nam giới.
- Làn sóng thứ 3 bắt đầu từ những năm 1990s, trong bối cảnh toàn cầu hóa, tự do thông tin và chính trị toàn cầu, tập trung vào tính cả nhân, mở rộng hơn các vấn đề về giới.
- Làn sóng thứ 4 từ năm 2010s đến nay đi sâu vào quan điểm và tư duy bình đẳng.
Theo nhịp sóng của phong trào nữa quyền và sự tiến bộ xã hội, hình tượng công chúa Disney cũng dần thay đổi, trưởng thành, và ngày càng cá tính, mạnh mẽ hơn. Ban đầu, Disney chỉ làm lại các tác phẩm truyện cổ tích như “Cô bé lọ lem, Nàng bạch tuyết, công chúa ngủ trong rừng” với cốt truyện “kinh điển” đã ăn sâu vào tiềm thức mọi cô gái rằng “nàng công chúa xinh đẹp luôn đợi một chàng hoàng tử cưỡi ngựa trắng xuất hiện”. Sau đó Disney dần phát triển những cốt truyện, kịch bản của riêng minh, đưa nàng công chúa thoát khỏi hình bóng cũ kỹ, để các nàng độc lập và quyền lực phù hợp với tư tưởng tân tiến của thời đại. Đồng thời, Disney cũng tiếp tục làm lại các bản Live Action (phim người đóng) của các phiên phim hoạt hình cũ và chỉnh sửa một phần nội dung để đưa vào những tư tưởng bắt kịp thời đại nhưng vẫn giữ nguyên cốt truyện ban đầu.
Sự trưởng thành và thay đổi của hình tượng công chúa Disney được chia làm 3 giai đoạn.
Giai đoạn 1: Nàng công chúa trong truyện cổ tích (1937-1967)
Nhân vật đại diện tiêu biểu của thời kỳ này là Nàng bạch tuyết trong “Nàng bạch tuyết và bảy chú lùn (1937) – phim hoạt hình điện ảnh đầu tay của vương quốc Disney với lâu đài nguy nga giữa bầu trời đêm và những ví sao lấp lánh. “Da trắng như tuyết, môi đỏ như son, tóc đen như gỗ mun” trở thành biểu tượng và nàng công chúa đợi một chàng hoàng tử đến đặt lên môi một nụ hôn nống thắm. Một công chúa khác có motif tương tự là “Công chúa ngủ trong rừng” (1959). Ngoài ra, “Cô bé lọ lem” (1950) cũng được ra mắt trong thời kỳ này.
Nội dung phim thời kỳ này dựa hoàn toàn trên các câu chuyện cổ viết từ thế kỷ 18, 19, khi quan niệm về phụ nữ còn khá “cổ”. Đặc trưng của quan niệm là phụ nữ nên ở trong nhà, phục tùng và tuân thủ các phép tắc và tôn trọng các nguyên tắc tối quan trọng về sự trong sạch, thuần khiết. Những nàng công chúa hài lòng và hạnh phúc với những điều giản đơn hàng ngày và họ cũng không có mơ ước gì lớn lao. Như Bạch Tuyết, một nàng công chúa trong lâu đài nhưng vẫn có thể vui vẻ hát ca khi dọn dẹp nhà cửa khi bảy chú lùn đi vắng. Lọ lem thì vừa lau nhà vừa hát. Bên cạnh đó, một điều ăn sâu vào tư tưởng của cả thời đại đó là hạnh phúc của một người phụ nữ phải dựa vào sự bảo vệ của người đàn ông (cha và sau đó là chồng). Câu chuyện chỉ có hậu khi nàng công chúa kết hôn với một chàng hoàng tử dù trước đó nàng thâm chí còn chưa biết mặt.
Khi, nhìn nhận một cách “nghiêm khắc” về những nàng công chúa này thì họ khá “vô dụng”. Bạch Tuyết thậm chí còn không biết tự bảo vệ mình khi người lạ vào nhà, Lọ lem sống trong căn nhà của cha cô ấy nhưng phục tùng 3 người “lạ” suốt bao năm mà không một sự phản kháng. Còn Aurora – công chúa ngủ trong rừng thì ngủ từ đầu đến cuối. Cuối cùng, cuộc đời họ được giải thoát bởi một chàng hoàng tử, biểu tượng của sự lãng mạn và tất nhiên họ sống hạnh phúc suốt đời về sau. Có thể thấy rằng, những bộ phim ở đây đề cao phái mạnh và cụ thể là chàng hoàng tử hơn là những nàng công chúa.
Điều nổi bật nhất của những nàng công chúa Disney lúc này là họ xinh đẹp, sự trong sáng, thánh thiện được khắc họa qua nét vẽ tài tình của những họa sĩ tài ba. Xem xét một cách lý trí, nếu như nàng không “vô cùng xinh đẹp” thì hoàng tử đâu có yêu họ và sao có thể “đặt lên môi nàng một nụ hôn” để nàng thức dậy và kết thúc có hậu được.
Nhiều nhà nghiên cứu xã hội nhận xét khá khắt khe với những nàng công chúa thời kỳ này và cho rằng những bộ phim Disney sẽ làm ản hưởng đến tư tưởng của những bé gái. Tác giả Sam Higgs trong ấn phẩm Screen Education và Stephanie X. Hu trong Inquiries Journal đã viết rằng vẻ đẹp, đôi môi đỏ thắm như đóa hoa là sức mạnh duy nhất của họ để lấy được chồng trước khi những đóa hoa đó héo tàn. Vẻ đẹp mỹ miều nhưng thụ động trong mọi tình tiết phim gửi đi một thông điệp rằng điều quan trọng nhất của phụ nữ là phải trở nên xinh đẹp, và sự thiếu vắng sắc đẹp làm giảm giá trị của các nàng công chúa, dẫn đến kìm hãm sự thành công – cưới hàng tử của các nàng. Do đó, vẻ đẹp mỹ miều đã đánh tan mọi động cơ và tham vọng, bên trong, để chỉ còn lại cái vỏ của một nhân vật. Những ảnh hưởng này khiến những bé gái chỉ quan tâm đến vẻ bề ngoài, mơ mộng về chàng bạch mã hoàng tử đến giải cứu và sống trong cung điện xa hoa đến suốt cuộc đời.
Tuy nhiên, mình vẫn thấy, thông điệp tốt đẹp về sự lương thiện và lạc quan qua những bộ phim này. Cũng phải nói đến quan điểm làm phim của Disney thời điểm đó, khi đối tượng xem là trẻ em, hay đơn giản chỉ là làm cho những câu chuyện cổ tích mẹ kể hàng đêm trở nên sống động hơn. Nhưng tất nhiên, thời đại thay đổi, xã hội phát triển thì công chúa cũng phải lớn lên và không thụ động như trong truyện cổ tích nữa. Disney phải thay đổi những bộ phim của mình.
Giai đoạn 2: Nàng công chúa cận đại (1989 – 1999)
Các học giả, nghiên cứu nói giai đoạn 1989–1999 là thời kỳ Disney Renaissance nhưng mình không biết dịch sao cho chuẩn nên dùng từ cận đại. Những nàng công chúa của giai đoạn này gồm có Nàng tiên cá Arieal (1989), Bella trong “Người đẹp và quái vật” (1991), Công chúa Ả Rập Jasmine trong “Aladin và cây đèn thần” (1992), Công chúa da đỏ Pocahontas (1995), đại diện đến từ Trung Quốc Hoa Mộc Lan – Mulan (1998).
Những nhân vật thời kỳ này đã bắt đầu thoát khỏi hình tượng đẹp thụ động của thời kỳ trước và được đề cao vẻ đẹp trí tuệ, ý chí và sức mạnh quật cường.
Cũng dựa trên truyện cổ tích như 3 tác phẩm của giai đoạn trước, nhưng trong “Nàng tiên cá”, không chỉ thổi hồn cho “dàn nhân vật phụ” quá hài hước, Disney đã để nàng công chúa nhỏ“bẻ lái” để tạo nên một Ariel cá tính hơn, mạnh mẽ, quyết đoán hơn và thay đổi số phận của nàng. Tất nhiên Disney mang đến nhân văn hơn truyện gốc rất nhiều. Mình xem “Nàng tiên cá từ nhỏ” và mình còn thậm chí không biết đến bản gốc cho mãi đến khi lên cấp 3, trong giờ học văn, cô giáo kể. Khác với Bạch Tuyết, Lọ Lem và Aurora, Ariel xinh đẹp nhưng cô có ước mơ được khám phá thế giới bên ngoài vương quốc và cô dám đánh đổi cái mình có để đổi lấy cái mình muốn. Hơn nữa, cô có sự trưởng thành trong suy nghĩ.
Chúng ta cũng có thể thấy khát khao ấy trong lời hát da diết của Adriel
When’s it my turn?
Wouldn’t I love, love to explore that shore up above?
Out of the sea
Wish I could be
Part of that world
Part of the world_ Adriel
Nếu như trong truyện, nàng tiên cá đau đớn tan thành bọt biển khi thấy hoàng tử cưới người khác, thì ở đây, thay vì một sự chờ đợi, cô đã biết dùng sức mạnh, cùng những người bạn của mình, tiến lên dành lại hạnh phúc của đời mình. Nhân tiện, phải nói ở đây là hoàng tử của Nàng tiên cá cũng là hoàng tử mình thấy “thần thái” nhất khi cùng Ariel chiến đấu bảo vệ tình yêu của họ. Tuy nhiên, nhật vật nam chính mình yêu thích nhất miêu ở ở đoạn dưới, không phải anh này. Tình yêu trong “Nàng tiên cá” cũng phát triển từ từ và hợp lý hơn 3 tác phẩm trước, và Ariel đã chủ động dành lấy tình yêu, thay vì ngồi yên chờ đợi hoàng tử đến cứu.
Tương tự như “Nàng tiên cá”, Người đẹp và quái vật” (1991), “Aladin và cây đèn thần” (1992) cũng được viết lại nội dung, dựa trên cốt truyện gốc để nhân vật chính có những tính cách đáng quý.
Ngoài ra, Disney cũng đa dạng hóa xuất thuân giai cấp và sắc tộc của các nhân vật. Dù vẫn đứng trong hàng ngũ “Những nàng công chúa Disney”, nhưng Belle, Mulan là dân thường. Cùng với đó, hình ảnh Pocahontas, Jasmin, và Mulan và thời kỳ sau là công chúa Tiana da màu, đã thể hiện sự đang dạng về sắc tộc. Điều này thể hiện thông điệp nhân văn đến mọi bé gái rằng “Dù sinh ra trong một gia đình thế nào, ở đâu, màu da, mái tóc nào, em vẫn có thể trở thành công chúa”.
Những nàng công chúa thời kỳ này còn mang vẻ đẹp trí tuế, sự kiên định, quả cảm, vượt qua mọi khó khăn và mạnh mẽ đi theo những điều mình tin tưởng. Vẻ đẹp trí tuệ ở đây không chỉ là Belle chăm đọc sách, mà còn là sự biết suy nghĩ cho gia đình, cho cộng đồng và thể hiện khả năng, sức mạnh gánh vác những việc trọng đại như Mulan và Jasmine.
Cùng với công chúa, người bạn đời của các nàng cũng có sự thay đổi không còn là bạch mã hoàng tử nữa mà thậm chí còn là thể là một tên trộm như Aladin. Aladin chính là nam chính mình thích nhất trong các nam chính Disney. Cũng giống như Ariel, công chúa Jasmine sống trong đủ đầy luôn mơ ước được khám phá thế giới bên ngoài cung điện, và trái ngược với cô Aladin có sự tự do và anh có thể thỏa mãn khát khao khám phá của cô.
A whole new world
A new fantastic point of view
No one to tell us, “No”
Or where to go
Or say we’re only dreaming
A whole new world
A dazzling place I never knew
But when I’m way up here
It’s crystal clear
That now I’m in a whole new world with you
A whole new world – Aladin
Nhân vật nam ở đây không còn được khắc họa với vẻ bề ngoài bóng bẩy, giàu có và đầy sức mạnh nữa mà cũng được phát triển vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ. Điều này cho thấy các công chúa chọn chồng cũng “có suy nghĩ”. Hơn nữa, lần đầu tiên, bước ra khỏi tư tưởng “phục tùng và nghe lời” của thế kỷ trước, các công chúa biết mình muốn gì khi thẳng thừng từ chối cuộc hôn nhân nàng không muốn như Pocahontas từ chối Kocoum, Belle từ chối Gaston, Jasmine từ chối Jafar.
Tuy vậy, cái kết có hậu vẫn không thể thoát ra khỏi tư tưởng cũ “Câu chuyện chỉ có hậu khi nàng công chúa kết hôn với một chàng trai”. Con người vẫn bị đóng đinh với suy nghĩ phụ nữ chỉ cần có một cuộc hôn nhân tốt là đủ. Mình lại nhớ đến lời thoại trong Little Women (2019).
Nếu nhân vật chính là nữ thì hãy đảm bảo rằng đến cuối truyện cô ta sẽ kết hôn. Hoặc là chết.
Little Women – 2019
Và Jo đã bày tỏ sự bức bối của mình rằng
Con chỉ nghĩ là, phụ nữ, họ có trí tuệ, họ có tâm hồn thay vì mỗi trái tim. Họ có tham vọng và họ có cả tâm hồn thay vì mỗi sắc đẹp. Con thấy chán ghét những người cho rằng tình yêu là tất cả những gì phụ nữ mong cầu. Con ghê tởm điều đó. Nhưng con vẫn thấy cô đơn quá.
Little Women – 2019
Nhưng dù sao, ở Disney của năm 2008 trở về trước cũng đã có những bước tiến ủng hộ nữ quyền một cách mạnh mẽ, và đưa các nàng công chúa với những phẩm chất cao quý trở thành sự khích lệ và niềm cảm hứng cho nhiều bé gái. Từ năm 2009 đến nay, Disney lại tiếp tục đưa nàng công chúa lên một đẳng cấp khác.
Giai đoạn 3: Nàng công chúa hiện đại (2009 đến nay)
Đây được gọi là Revival Era (thời đại hồi sinh). Ngoài việc chuyển thế một số bộ truyện cổ , làm các bản Live action của phim hoạt hình cũ như Cô bé lọ lem (2015), người đẹp và quái vật (2017), Mulan (2020), Disney đã tự xây dựng những cốt truyện mới đầy bất ngờ. Những nhân vật của thời kỳ này bao gồm Tiana trong “Công chúa và Hoàng tử ếch” (2009), Rapunzel trong “Người đẹp tóc mây” (2010), Công chúa tóc xù Merida trong “Brave (2012), Anna và Elsa trong Frozen (2015), Moana (2016), gần đây nhất là Raya trong “Raya và thần rồng cuối cùng” (2021). Đây là thời kỳ xuất hiện những công chúa “cool ngầu”, đầy sức mạnh. Không chỉ có ước mơ, lòng dũng cảm, họ còn có quyền lực, quyền làm chủ thậm chí quyền thống lĩnh.
Các công chúa vẫn có ước mơ thoát khỏi sự kìm hãm. Nếu như ở Rapunzel vẫn là công chúa nhỏ bị nhốt trong tháp cao, mơ về cuộc sống tự do, thì Merida đã cầm cung lên, dõng dạc tuyên bố “tôi tự định đoạt số phận mình”. Đến thời của Elsa thì chẳng ai kìm hãm nổi, vì chị là nữ hoàng đứng đầu vương quốc còn mang sức mạnh có thể làm chết người.
Có lẽ vì là nhân vật mới nhất nên mình thấy Raya cũng là nhân vật đầy mới mẻ và khắc họa “tròn trịa” cho sức manh nữ quyền (Girls Power). Không chỉ là một công chúa, công ấy còn là một chiến binh thực thụ. Một đại diện dến từ Đông Nam Á – một khu vực giàu truyền thống nhưng ít được nhắc đến ở kinh độ điện ảnh Hollywood, Raya và Namaaria được lấy cảm hứng từ hình tượng Hai Bà Trưng của Việt Nam. Hình tượng công chúa mỹ miều với xiêm y lộng lẫy, tóc vàng óng và đôi mắt to tròn lấp lánh ở bị gạt sang một bên để thay bằng những cô gái da ngăm đen khỏe mạnh và cá tinh. Raya và Namaaria còn mang trong mình trọng trách lớn lao phải bảo vệ vương quốc.
Dù vậy, các công chúa không thật sự hoàn hảo, họ cũng có khuyết điểm. Ví dụ như Anna cũng ngây ngô tin lời Hans, Elsa cũng sợ hãi chạy trốn chối bỏ trách nhiệm với vương quốc của mình, Tiana đầu phim cũng thiếu đi lòng trắc ẩn, hay Repunzel cũng bắt đầu là một nàng công chúa ngây thơ bị nhốt trong lâu đài. Từ đầu đến cuối bộ phim là hành trình đi tìm bãn ngã, tìm đến sức mạnh bên trong để có thể chế ngự nỗi sợ, điều khiển sức mạnh của bản thân.
Ở thời kỳ này, chàng hoàng tử cũng dần biến mất, bởi dù ở một mình thì các chị cũng vẫn là công chúa. Thay vào đó phim đề cao tình cảm gia đình, tình bạn và tình yêu dân tộc, hay những người đàn ông với nhiều vai trò và cá tính hơn. Frozen cũng mang đến thực tế xã hội, xóa bỏ hình tượng lãng mạn của “bạch mã hoàng tử” khi xây dựng nhân vật hoàng tử Hans phản diện. Và dù phim có thả một tình tiết hết sức truyền thống là “tình yêu mới giải cứu được trái tim bị đóng băng của Ana” nhưng tình yêu ấy không chỉ là tình yêu đôi lứa đã được nhấn mạnh trong những phim ở giai đoạn 1, mà là tình chị em, tình cảm gia đình.
Tóm lại, hình ảnh các công chúa của Disney được xây dựng và trưởng thành phù hợp với những tư tưởng của thời đại. Vượt ra ngoài vẻ đẹp bên ngoài, sự thuần khiết, hồn nhiên, trong sáng, sự an phận thủ thường, những mối tình lãng mạn, các nàng công chúa cũng mang vẻ đẹp trí tuệ, sự mạnh quật cường, sự tự chủ và đảm nhận những trách nhiệm lớn lao.
2. Những thông điệp tích cực mà Disney gửi gắm cho những cô gái
Disney luôn để âm nhạc là điều đưa tiếng nói, ước mơ của nhân vật đến với trái tim khán giá. Bằng sự đầu tư bài bản, Disney cũng dẫn phổ biến nghệ thuật nhạc kịch đi vào đời sống hàng ngày của khán giả, đặc biệt là các bé gái. Nếu lắng nghe, bạn sẽ thấy mỗi bài hát chủ đề phim hay bài hát chính của nhân vật đều mang trong đó một tâm tư rất riêng. Như “A Dream Is a Wish Your Heart Makes’ là niềm tin mọi người mơ thuần khiết sẽ trở thành hiện thực của Cindarella; “A part of the world” thể hiện khao khát có đôi chân và hòa vào thế giới con người của Adriel; “A whole new world” là ước mơ được khám phá thế giới rộng lớn ngoài cung điện nguy nga của Jasmine và sau đó Speechless trong bản Live Action (2019) là sự bùng nổ mạnh mẽ, phá vỡ bao giam cầm tù túng đặt lên cô suốt thời gian dài; Reflection thể hiện mong muốn được là chính mình của Mulan…
Dù mỗi tác phẩm mang một ý nghĩa và thông điệp khác nhau, những qua năm tháng, những công chúa Disney đã tinh tế “ủng hộ nữ quyền” và truyền cho những bé gái những bài học sâu sắc, đồng thời đưa hoạt hình Disney, phim cổ tích không chỉ là phim dành cho trẻ em mà dành cho tất cả mọi người.
2.1. Vượt qua những kỳ vọng gia trưởng và những định kiến của xã hội
Một cô gái khác biệt và nổi loạn, dám suy nghĩ những điều mà xã hội, cộng đồng cô không nghĩ tới, làm những điều mà người ta chưa từng làm và không chịu khuất phục trước những định kiến đè nặng lên người phụ nữ suốt bao thế kỷ. Và sau đó với niềm tin, sự kiên trì, nỗ lực, lòng thánh thiện luôn hướng về những điều tốt đẹp nhân văn, cùng sự giúp đỡ của mọi người, cuối cùng cô cũng tìm được điều mình mong muốn.
Trong câu chuyện của Moana, khi Cha cô, trưởng đảo Tui, khẳng định đảo vẫn cung cấp tất cả mọi thứ mà dân làng cần nhưng khi cá trở nên khan hiếm, dừa bắt đầu hư hỏng, và hệ thực vật trên đảo bắt đầu chết, Moana đã đề nghị vượt ra ngoài rạn san hô để tìm thấy nhiều cá hơn nhưng trưởng đảo Tui đã giận dữ bác bỏ yêu cầu của cô, cũng như việc thuyền vượt ra ngoài rạn san hô là bị cấm. Nhưng cuối cùng Moana vẫn tiến ra đại dương, đi tìm cuộc sống mới cho những người dân đảo của mình.
“I wish I can be the perfect daughter,
but I come back to the water no matter how hard I try .
the voice inside sings a different song.”
Moana
Trong câu chuyện của Merida trong Brave, ngay cả bố mẹ cô cũng không chấp nhận được một cô gái thích bắn cung, mẹ cô đã gò bó cô trong bộ váy công chúa trật trội, và ngăn cản cô bắn mũi tên khi cô khẳng định mình ở đây để dành lại quyền kiểm soát cuộc đời mình.
Công chúa Jasmine cũng từng bước khẳng định cho vua cha rằng mình xứng đáng trở thành Sultan dù nôi vị chưa bao giờ dành cho phụ nữ.
Tóm lại, Disney đã xây dựng những nàng công chúa có khát khao, có mục tiêu, ước mơ cao đẹp vì cộng đồng, có ý chí, sự kiên trì, dũng cảm để đạt được những điều mình muốn. Từ đó, khuyến khích giới trẻ, đặc biệt là những bé gái, hãy vượt qua những kỳ vọng gia trưởng, những định kiến vốn dĩ “phải thế” để đứng lên dành lấy quyền tự chủ và đạt được những điều mình mong muốn.
2.2. Phá bỏ ranh giới, sự kìm hãm để khám phá thế giới rộng lớn và được là chính mình
Disney miêu tả sự thuần hóa, chấp nhận, sự giới hạn dù ở bất kỳ hình thức nào cũng như sự cầm tù, thiếu tự do. Khát khao khám phá thế giới rộng lớn bên ngoài nơi mình sống, thoát khỏi sự kìm hãm để đi tìm chính mình được thấy trong nhiều công chúa, trong đó có Moana, Relunzel, Adriel, Jasmine.
Có một cảnh phim, khi Repunzel đã làm xong công việc thường ngày và cô nói với chính mình “[I’ll] just wonder, when will my life begin? – Tôi chỉ tự hỏi khi nào cuộc sống của tôi sẽ bắt đầu”. Repunzel bị nhốt trong tòa tháp, Gothel vẫn tỏ vẻ yêu thương cô và cô không hề biết mình bị lợi dụng. Repunzel có một ước mơ được gọi thành tên dù nó đơn giản chỉ là ra ngoài xem thả đèn lồng nên cô đã nhờ một tên trộm giúp đỡ. Đó cũng chính là bước khởi đầu để cô tiếp tục hành trình giải thoát chính mình, đi tìm nơi mình muốn thuộc về.
Lời khẳng định đanh thép của Jasmine trong bản phim 2019
Written in stone
Every rule, every word
Centuries old and unbending
Stay in your place
Better seen and not heard
But now that story is ending
Speechless – Aladin (2019)
Hay đến những câu hát đầy thổn thức và nước mắt của Mulan, khi cô nhìn trong gương một gương mặt khác lạ, không phải chính mình.
“Who is that girl I see
Staring straight back at me?
When will my reflection show
Who I am inside?”
Reflection_Mulan
Những câu hát chứa đầy khao khát ấy dần đi vào tiềm thức của những bé gái, khuyến khích họ theo đuổi những trải nghiệm bên ngoài ranh giới, sự giới hạn. Đi xa hơn nữa, ở bên ngoài thế giới rộng lớn, họ không chỉ tìm thấy chính mình mà các cô gái còn trở nên mạnh mẽ, biết đấu tranh, sống hết mình cho những điều mình tin tưởng rồi thành những nữ anh hùng.
2.3. Xóa bỏ định kiến về giới và khẳng định khả năng cùng sức mạnh của bản thân
Mulan thay cha tòng quân, Raya đi tìm lại sự sống cho cả dân tộc, Merida là một cung thủ suất sắc khiến các hoàng tử nước láng giếng phải nể sợ. Khả năng và sức mạnh của bản thân ở đây không chỉ thể hiện qua sức mạnh thể chất, võ thuật mà đó còn là sự nỗ lực , chắt chiu của Tiana để mở một nhà hàng.
Định kiến về một cuộc hôn nhân sắp đặt và con gái chỉ cần vậy để hạnh phúc được áp đặt lên Mulan và Merida. Gia đình và Xã hội Trung Quốc kỳ vọng cô là phải “dịu dàng, nhỏ nhẹ, nghiêm trang, duyên dáng, lịch sự, tinh tế, đĩnh đạc”, là người phụ nữ của gia đình. Mulan đấu tranh căng thẳng giữa kỳ vọng của gia đình và kỳ vọng của bản thân. Nếu như Mulan không dám nói ra suy nghĩ của mình mà chỉ lặng lẽ hát một mình, rồi đợi khi cả nhà đi ngủ mặc áo giáp của cha đi tòng quân thì Merida thể hiện sự phản kháng ngay từ đầu như một lời khẳng định manh mẽ về sức mạnh, tài năng mà mình có.
Ban đầu, những nhân vật cảm thấy khó chịu, bí bách với những định kiến và khuôn mẫu. Tuy nhiên, họ không phủ nhận tính nữ của mình. Suốt hành trình trưởng thành trải qua những khó khăn, thử thách, họ tìm thấy những tiềm năng vốn có bên trong và sự nữ tính bên trong họ được biến thành sức mạnh, xóa bỏ những định kiến về giới cùng những quy chuẩn xã hội áp đặt lên phụ nữ. Một cô gái với ý chí kiên cường, không ngại khó khăn, nguy hiểm, có thể làm nên những điều lớn lao.
2.4. Định nghĩa lại về sức mạnh tình yều
Khi nói đến tình yêu, người ta thường nghĩ về tình yêu đôi lứa. Tình yêu đích thực giải cứu Bạch Tuyết và công chúa ngủ trong rừng là một chàng hoàng tử. Những tưởng điều đó sẽ lại xảy đến với Anna Frozen nhưng cuối cùng lại là tình chị em. Disney đã mở rộng khái niệm “tình yêu” ra khỏi sự lãng mạn đôi lứa, mà còn là tình cảm gia đình, tình bạn, và cao cả hơn là tình yêu nước.
Tuy vậy, không phải vì thế mà vai trò của tình yêu đôi lứa bị hạ tấp và lu mờ mà nó còn được nâng lên trong sáng, thuần khiết hơn. Nếu như ở giai doạn 1, chàng hoàng tử mới mang lại hạnh phúc cho công chúa, thì càng về sau nhân vật nam chính đã da dạng hơn, thể hiện nhiều cá tính hơn, và khẳng định tại sao anh xứng đáng với cô công chúa ấy dù anh là thường dân (Aladin). Nếu như hoàng tử đến với Bạch Tuyết, Lọ Lem và Công chúa ngủ trong rừng như một lựa chọn duy nhất, thì về sau Pocahontas, Merida, Jasmine, Bella đã có quyền dược chọn, được từ chối người được sắp đặt, bỏ qua những hào nhoáng về giai cấp, địa vị, sức mạnh, tài sản, họ sẵn sàng chấp nhận khó khăn để được ở bên chàng trai mình thực sự yêu thương. Và xét về lãng mạn, đó là tình yêu đích thực.
2.5. Dream Big, Princess!
Dù cho các nhân vật không hề hoàn hảo, dù họ là ai, ở đâu những cô gái cũng có trong mình một hướng mơ và hướng về những điều thánh thiện. “Hãy mơ ước!” có lẽ là thông điệp xuyên suốt, rõ ràng, và mạnh mẽ nhất mà Disney gửi gắm trong tất cả các bộ phim, qua từng bài hát trong phim và các ca khúc Disney Princess Anthem như “Live your live“If you can Dream”, “Hall of Fame”, và “Starting Now”. Ước mơ ấy chỉ dẫn cho những nàng công chúa để đi tìm hạnh phúc thực sự của cuộc đời mình, , và cho chúng ta niềm tiên về một cái kết có hậu, đẹp như cổ tích.
“Have faith in your dreams and someday
Your rainbow will come smiling through
No matter how your heart is grieving
If you keep on believing
The dream that you wish will come true”
A Dream Is a Wish Your Heart Makes _ Cinderella
Còn bạn, bạn thích nàng công chúa nào nhất?
Nguồn tham khảo
England, D. E., Descartes, L. & Collier-Meek, M. A., 2011. Gender Role Portrayal and the Disney Princesses. Sex Roles, Volume 64, p. 555–567.
Hu, S. X., 2020. Toxic Royalty: Feminism and the Rhetoric of Beauty in Disney Princess Films. Inquiries Journal, 12(7).
S. Coyne, J. Linder, E. Rasmussen, E. Nelson, V. Birkbeck, Pretty as a princess: Longitudinal effects of engagement with Disney princesses on gender stereotypes, body esteem, and prosocial behaviour in children, Child Development, 87 (6) (2016), pp. 1909-1925
Schiele, K., Louie, L. & Chen, S., 2020. Marketing feminism in youth media: A study of Disney and Pixar animation. Business Horizons, 63(5), pp. 659-669.
Những bài viết khác về phim: Movie Review
Đừng quên Subcribe để không bỏ lỡ những bài viết mới nhé
2 Comments