Brontë Parsonage Museum, tọa lạc tại ngôi làng Haworth, West Yorkshire, Anh Quốc, là nơi tưởng nhớ ba chị em nhà văn nổi tiếng: Charlotte, Emily và Anne Brontë. Ngôi nhà này cũng từng là nơi họ sinh sống cùng gia đình và sáng tác những tác phẩm kinh điển của văn học Anh. Nói rằng, đến Haworth là nơi giấc mộng văn chương của mình thành hiện thực, bởi trong suốt những năm tháng học tại Anh, mình đã đến thăm nhà của những nhà văn cổ điển Anh mà mình thích nhất Jane Austen, Charles Dickens, William Shakespeare và ngôi nhà của gia đình Bronte như một mảnh ghép cuối cùng mình có trong bộ sưu tập của mình.

Cuối năm, những ngày nghỉ lễ, mình lại đến thăm cô bạn ở Leeds. Lần này chuyến đi ngắn ngày, mình thăm nhà Kirkstall Abbey trong một buổi chiều, rồi dành cả ngày hôm sau đến Haworth và Bronte Parsonage Museum. Từ Leeds đến Haworth mất khoảng 30 phút đi tàu đến Keighley, rồi đi bộ vào bến xe bus trung tâm Keighley, bắt xe bus B2 Bronte Bus đến trung Tâm Haworth. Nếu bạn muốn đến đây, nhớ  xem trước lịch xe bus bởi nhiều chuyến xe bus không chạy vào một số ngày nhất định trọng tuần.

Ngôi làng Haworth

Gọi là một ngôi làng, nhưng khu vực mình tham quan ở Haworth rất nhỏ. Ban đầu mình tính sẽ phải đi xe bus 2 lần để tới nhà của gia đình Bronte và thăm quan khu trung tâm Haworth, nào ngờ vừa xuống xe bus, thấy biển chỉ dẫn đi cùng về một hướng, những vị khách trên xe bus chủ yếu là nhóm người cao tuổi cùng hướng về con đường dốc lát đá nơi trung tâm thị trấn và đi một lúc mình thấy ngôi nhà của gia đình nhà văn ở cuối làng.

Haworth rất đẹp, cổ kính với những con đường lát đá, các quán cà phê, tiệm sách cổ và những tòa nhà bằng đá sa thạch. Những quán cà phê và tiệm bánh đông nghẹt khách du lịch ngày cuối tuần, mặc dù đó là một ngày mưa ảm đảm.

Haworth có lịch sử từ thời Trung Cổ, nhưng ngôi làng phát triển mạnh vào thế kỷ 18 và 19 nhờ ngành công nghiệp dệt may. Trong thời kỳ Victoria, đây là một khu vực công nghiệp bận rộn với các nhà máy sản xuất len và vải. Tuy nhiên, điều kiện sống của cư dân Haworth thời đó khá khắc nghiệt. Tỷ lệ tử vong cao, đặc biệt là do ô nhiễm nước và bệnh tật, khiến tuổi thọ trung bình của người dân chỉ khoảng 25-30 năm.

Brontë Parsonage Museum

Và chị em nhà Bronte cũng không thoát khỏi số phận bi thương như những người dân làng mình. Cả mẹ và chị em nhà Bronte đều qua đời sớm. Người duy nhất trong gia đình có thể hưởng tuổi già đó là Patrick Brontë (1777 – 1861), nhưng đó là một tuổi già đầy cô đơn và đau khổ khi ông chứng kiến toàn bộ gia đình, các con mình ra đời khi còn quá trẻ. Vào thế kỷ 19, bệnh lao phổi được xem là căn bệnh truyền nhiễm bí ẩn ở nước Anh. Căn bệnh này dễ lây lan, người bệnh thường có triệu chứng ho dai dẳng, cộng thêm thời tiết lạnh ở Anh sẽ khiến vi khuẩn lây lan nhanh hơn. Và đến tận bây giờ, lao phổi cũng là căn bệnh khiến nước Anh cẩn thận, khi xin visa dài hạn đến Anh, bạn cần có chứng nhận chụp lao phổi không có vấn đề gì (TB test). Nếu như chỉ cần 1 chấm nhỏ trong phim chụp phổi thôi, nhiều bạn bè của mình đã không thể du học ở Anh vào năm họ mong muốn.  

Giới thiệu về những nhà văn gia đình Bronte

Mình nghĩ mình sẽ cần phải giới thiệu một chút về gia đình Bronte, có thể bạn chưa biết và chính bản thân mình, những ngày bắt đầu đọc sách cũng rối bời, sao nhiều tác giả tên là Bronte thế. Rồi mình thường hay có thói quen, thích tác giả nào thì sẽ tìm hết các tác phẩm khác của tác giả đó để đọc. Mình bắt đầu với Đồi gió hú của Emily Bronte, và sau đó muốn tìm thêm thì chỉ ra Charlotte Bronte và Anne Bronte nữa. Hồi đó mới lên đại học, kỹ năng tìm kiếm hạn chế nên mình thấy rất khó hiểu. Thôi thì đoạn này mình sẽ viết lại để đứa Phương Anh ngây ngô củ ngày hôm qua, ngày chập chững đọc sách văn học kinh điển không còn thấy khó hiểu nữa.

Trong ngôi nhà mà hiện tại đã trở thành Brontë Parsonage Museum, gia đình Bronte có khá đông anh chị em, nhưng có 3 chị em đều viết văn đó là Charlotte Brontë (1816 – 1855); Emily Brontë (1818 – 1848) và Anne Brontë (1820 – 1849). Thông tin các bạn reviewer hay nói là gia đình Bronte có 3 chị em là chưa hoàn toàn chính xác, mà gia đình Bronte có 6 anh chị em, nhưng 3 nữ nhà văn là nổi tiếng và 2 chị gái đầu yểu mệnh, mất sớm.

Bronte House

Charlotte Brontë là chị cả trong ba chị em văn sĩ, bà nổi tiếng với tiểu thuyết Jane Eyre (1847), một tác phẩm tiên phong về nữ quyền và chủ nghĩa cá nhân. Các tác phẩm khác của Charlotte gồm Shirley (1849) và Villette (1853) nhưng không nổi tiếng lắm, hoặc là có nổi tiếng nhưng mình không biết và mình chưa từng thấy bản dịch Tiếng Việt. Charlotte cũng là người duy nhất trong các chị em lập gia đình. Bà kết hôn với Arthur Bell Nicholls vào năm 1854.

Cuốn sách của nữ văn sĩ mang họ Bronte mình biết và đọc đầu tiên và Đồi gió hú của Emily Bronte. Mình nghĩ đây cũng là cuốn sách được nhắc đến nhiều lần trong những cuôn sách văn học kinh điển. Nếu có một vào lần ghé qua khu sách tiếng Anh Wordworth trong hiệu sách ở Tràng Tiền, hồi xưa có giá chỉ 55 ngàn một cuốn với những cuốn sách bìa mềm, giấy vàng nhẹ tênh, kiểu gì bạn cũng sẽ thấy cuốn Wuthering Heigh này. Hồi đại học, mình cũng từng mua bằng được cuốn sách này bản tiếng Anh, nhưng rồi cũng chịu đọc không nổi bởi vốn tiếng Anh quá hạn chế và rồi quay lại với bản dịch của Nhã Nam. Cuốn sách của Nhà Nam có bìa rất đẹp. Cùng với Jane Eyre, Đồi gió hú cũng từng được chuyển thể thành phim. Và Đồi gió hú là tác phẩm duy nhất của Emily Bronte. Nữ văn sĩ qua đời khi mới 29 tuổi và sau này mình đã hiểu tại sao mình chẳng bao giờ có đủ bộ sách của Emily Bronte như cách mình sưu tập Jane Austen, Charles Dickens hay Marc Levy và Guillaume Musso vậy.

Nữ văn sĩ cuối cùng của gia đình là Anne Brontë, tác giả của Agnes Grey (1847) và Người tá điền vùng Wildfell (The Tenant of Wildfell Hall, 1848), trong đó Người tá điền vùng Wildfell được coi là một trong những tiểu thuyết tiên phong về quyền phụ nữ, sánh ngang với 2 tiểu thuyết lừng danh của 2 cô chị, mặc dù ban đầu Charlotte cũng từng cho rằng Người tá điền vùng Wildfell là một sự thất bại. Cuốn Agnes Grey đã được xuất bản tại Việt Nam nhưng có vẻ không nổi trong văn đàn lắm (hội review chưa thấy ai Review cả) và mình không tìm thấy thông tin cuốn Người tá điền vùng Wildfell.

Ngoài ra, thành viên gia đình Bronte còn có Maria Branwell Brontë (1783 – 1821), mẹ của các chị em Brontë, mất sớm vì ung thư khi các con còn nhỏ. Hai người chị cả Maria Brontë (1814 – 1825) & Elizabeth Brontë (1815 – 1825) qua đời sớm vì bệnh lao phổi. Con trai duy nhất trong gia đình, Branwell Brontë (1817 – 1848), có tài năng về hội họa và viết lách nhưng cuộc đời bị hủy hoại bởi nghiện rượu và thuốc phiện và ông chưa có tác phẩm nào xuất bản như những chị em của mình. Khi đến Brontë Parsonage Museum, mình có thể nhìn thấy một vài bản vẽ phác thảo của ông.

Điều mình ấn tượng nhất trong Brontë Parsonage Museum, tái hiện lại không gian sống của gia đình Bronte, đó là câu chuyện ông Patrick, một mục sư có học thức cao, đã giáo dục và nuôi dưỡng tình yêu văn chương và khả năng viết lách cho những đứa con của mình, không phân biệt trai gái. Bài Blog trước, mình viết về cuộc sống gia đình trung lưu nước Anh thời Jane Austen, khi bà đàn ông con trai nói chuyện kinh doanh, hàng hải, phụ nữ chỉ quanh quẩn mấy chuyện đi vũ hội tìm chồng. Sự khác biệt có lẽ cũng dễ hiểu khi gia đình Bronte sống vào giữa thế kỷ 19, cách mạng công nghiệp và nhiều thay đổi tân tiến, nhưng cách giáo dục của ông Patrick thì thế kỷ 21 mình cho rằng vẫn rất tân tiến. Ông có quan điểm mới mẻ về việc giáo dục những cô con gái của mình. Ông rất khuyến khích các con đọc sách, cho các cô đi học đầy đủ thậm chí là trường tốt nhất. Ông không bó buộc ba chị em vào việc lập gia đình cũng như nữ công gia chánh. Đến tuổi 25, Emily và Anne đều chưa lấy chồng và Charlotte thì hơn 30 tuổi mới kết hôn. Trong không gian phòng đọc sách nhỏ, ông Patrick cùng các con trong thư phòng, ông cho phép những đứa trẻ viết những câu chuyện tưởng tượng “kỳ quặc” của chúng. Đến khi các con đi ngủ hết, ông mới ngồi lại đọc những dòng viết của Charlotte và Emily mỉm cười đấy tự hào. Và đó là cách ông tặng lại cho thế giới 3 nữ văn sĩ tài hoa. Nói chung là trong bảo tàng có rất nhiều câu chuyện, nhưng đây là đoạn mình thích nhất.

Brontë Parsonage Museum có nằm trên Đồi gió hú không?

Haworth đậm chất văn chương, mình lại đi đúng vào cái mùa đông gió lạnh, mưa bay bay, đúng chất nước Anh, đúng chất u buồn trong tiểu tiểu thuyết. Ngôi nhà Brontë Parsonage được xây dựng từ năm 1778 đến 1779. Năm 1820, mục sư Patrick Brontë cùng vợ và sáu người con chuyển đến đây khi ông được bổ nhiệm làm mục sư tại nhà thờ St Michael and All Angels ở Haworth. Gia đình Brontë sống tại đây trong suốt quãng đời còn lại của họ. Ngôi nhà của họ nằm ngay dưới nghĩa trang của nhà thờ, khi vừa đi qua khu phố có những cửa hàng sầm uất, con đường đi vào khu nhà thờ và ngôi nhà của gia đình khá lạnh lẽo và heo hút.

The Bronte Parsonage, Haworth, West Yorkshire

Năm 2023, mình từng xem 1 bộ phim về Emily Bronte, tên là Emily. Nhưng bao lần đi xem phim, mình ra rạp với tâm thế chuẩn bị cho một bài review, nhưng sau đó mình không thể review được, vì mình không thích bộ phim một chút nào cả từ nội dung đến góc quay. Nhân vật Emily trong phim quá bốc đồng. Khi đến Haworth, mình lại một lần nữa không có một chút liên hệ nào với bộ phim cả. Cảm giác Haworth là một ngôi làng nhiều người nhưng trong phim thì giữa cánh đồng rất hẻo lánh, như thể đạo diễn tái hiện đồi gió hú vậy. Nhà của gia đình Bronte có nằm trên đối không? Có thể coi là có , con đường gach dốc ở Haworth có những cửa hàng cổ, dẫn lên nhà củ gia đình của Bronte nằm cao hơn so với những ngôi nhà khác trong làng. Tuy vậy, nó không mang cảm giác một ngôi nhà heo hút, giữa đồi lộng gió. Những ngôi nhà trong làng tụ lại một khu, bao quanh bởi đồng hoang Haworth Moor, từng là nguồn cảm hứng cho tiểu thuyết “Đồi gió hú” của Emily Brontë. Từ nhà Brontë Parsonage đến khu đồng hoang cũng phải đi một đoạn 40 phút chứ không phải ngôi nhà của Emily Bronte nằm giữa đồi hoang.

Trong bảo tàng Brontë Parsonage, ngoài cảnh sinh hoạt hàng ngày của các chị em, những bản thảo, bộ sưu tập sách mà gia dình họ để lại, còn có những hình ảnh về ngôi trường các chị em học và những bức thư là Charlotte viết cho người mẹ quá cố của mình.

Văn chương của chị em nhà Bronte

ĐI qua gần 2 thế kỷ,  cho đến nay văn đàn thế giới vẫn còn nhắc tới Emily Bronte với tiểu thuyết “Đồi gió hú”; Charlotte Bronte với “Jane Eyre”; và Anne Bronte với “Người tá điền đồi Wildfell”. Trong đó, Đồi gió hú được so sánh như viên kim cương trong kho tàng văn học Anh. Chính sự nổi tiếng của các chị em vào thế kỷ 19 đã thu hút những người đến Haworth thăm quan, thành lập Hội những người yêu thích tác phẩm của Bronte và từ đó họ xây dựng và duy trì bảo tàng Brontë Parsonage.

Với mình, so với những tác giả Anh cổ điển còn lại, chị em nhà Bronte, cụ thể Emily Bronte có gì đó xa lạ, ý là mình không có nhiều đồng cảm với nhân vật của họ. Tất cả những màu sắc, khung hình hiện lên trong mình khi nói đến Emily Bronte đều xám tối, y hệt cái màu bìa cuốn sách Wuthering Height của Wordworth classic lần đầu tiên mình mua. Những tác giả khác như Jane Austen, Charles Dickens, William Shakespeare đều mang cho mình màu sắc tươi sáng và cảm giác tươi tắn hơn, hay mình có thấy phần nào câu chuyện và suy nghĩ của mình trong các nhân vật. Có lẽ điều đó cũng phản ánh môi trường sống, cũng như những gì họ chứng kiến vào trong trang sách của mình.

Jane-Eyre-56

Thế kỷ 19, phụ nữ không được coi trọng trong lĩnh vực văn học. Khi xuất bản những tác phẩm đầu tiên, chị em nhà Brontë đã chọn sử dụng bút danh nam giới thay vì tên thật của mình. Khi đó, nếu một cuốn sách do phụ nữ viết, nó thường bị coi là “nhẹ nhàng” hoặc “không nghiêm túc”, chỉ phù hợp với tiểu thuyết lãng mạn và gia đình. Nhiều nhà xuất bản thời đó không chấp nhận tác phẩm do phụ nữ viết hoặc không đánh giá cao khả năng sáng tác của họ. Kể cả Jane Austen, nhà văn nữ đi trước các chị em nhà Bronte cũng đã phải xuất bản những tác phẩm của mình mà khuyết danh.

Năm 1846, ba chị em Charlotte, Emily và Anne quyết định xuất bản một tập thơ chung dưới những cái tên nam giới Charlotte Brontë đổi thành Currer Bell, Emily Brontë lấy tên Ellis Bell và Anne Brontë đổi thành Acton Bell. Bút danh này vẫn giữ lại chữ cái đầu trong tên thật của họ nhưng mang sắc thái nam tính hơn. Họ vẫn tiếp tục sử dụng tên này cho đến khi xuất bản Jane Eyre, Đồi gió hú, Agnes Grey, Người tá điền vùng Wildfell. Khi cuốn Người tá điền vùng Wildfell của Anne được xuất bản năm 1848, có nhiều lời đồn đoán rằng “Ba anh em Bell” thực chất là một người. Đến khi tiết lộ danh tính, sự thật này là động lực cho nhiều nhà văn nữ phát triển sau này nhưng cũng khiến một số độc giả và nhà phê bình ngỡ ngàng khi biết các tác phẩm phản ánh những chủ đề gai góc, những quan điểm xã hội táo bạo, tình yêu, nữ quyền và sự tự do cá nhân lại do phụ nữ viết. Thậm chí, Đồi gió hú từng được cho là tác phẩm “rõ ràng là sản phẩm của tâm trí một người đàn ông thô bạo”.

Đóng góp to lớn cho văn học và thông điệp mạnh mẽ trong tác phẩm của chị em nhà Bronte đó là đi trực diện vào vấn đề xã hội. Khi nói chị em nhà Bronte đã đi tiên phong về nữ quyền trong văn học, ở đây mình nghĩ chủ yếu ở mặt nữ văn sĩ dám nói ra góc nhìn của mình và viết ra những tác phẩm được văn đàn đón nhận, không phải là các nhân vật của họ xây dựng được coi là hình mẫu nữ quyền tân tiến. Catherine Earnshaw (Đồi gió hú – Emily Brontë) đúng là có nhiều điểm tốt, nhưng cô hơi bốc đồng và mình không có đồng cảm với những pha xử lý của nhân vật này lắm, nên khi đọc đồi gió hú mình nhăn mặt quá nhiều mà giờ nhăn hết cả trán. Nhưng khi nghĩ lại, mình thấy tâm lý các nhân vật trong Đồi gió hú rất hợp lý. Chúng ta không thể nhìn Catherine Earnshaw như một hình mẫu (thực sự là đừng hành động như cô ấy, yêu một một người rồi cưới một người rồi làm khổ cả 2 gia đình luôn), nhưng thông điệp mà tác giả cho thế giới thấy giống như “Hãy nhìn đi, sự phân biệt của các người khiến con người ta khốn khổ đến thế này”. Hay thay vì phải yểu điệu thục nữ cười duyên, thì Jane Eyre (Jane Eyre – Charlotte Brontë) biết tự bảo vệ mình, và đòi hỏi những gì cô nghĩ mình xứng đáng. Jane Eyre không phải phải là một hình tượng các cô gái nên theo đuổi (ít nhất là mình không guu này), nhưng sự dám đấu tranh là điều nên được học hỏi. Phải đến Helen Graham (Người tá điền vùng Wildfell – Anne Brontë) ta mới thấy một trong những hình tượng nữ quyền trong văn học, một người phụ nữ dám rời bỏ người chồng vũ phu để sống độc lập.

Và giấc mộng văn chương của mình

Có lẽ mình sẽ chẳng bao giờ có thể khắc họa lại cái cảm giác lần đầu tiên bị “thôi miên” bởi Marc Levy hồi cuối năm lớp 9 của mình để rồi đó chính là một bước ngoặt khiến mình thích đọc sách. Một thầy giáo dạy tiếng Anh từng nhìn mình như vật thể lạ khi lớp 10 mình mới thích đọc sách, nhưng có lẽ thầy ấy cũng chẳng hiểu với mình sách giáo khoa, sách nâng cao, sách bài tập mình chất đầy giá sách, khi đọc những cuốn sách đó mình không dùng từ “reading” mà là “studying”, và với mình 2 việc đó hoàn toàn khác nhau. Thầy cũng không nên nhìn mình với ánh mắt kiểu “Lớp 10 mới đọc sách là một lỗi lầm” như vậy, bởi vì thầy không biết có rất nhiều người đến 20, 30 tuổi còn chả đọc sách cơ. Nhưng cái khoảnh khắc muộn màng ấy thay đổi mình rất nhiều, khi mình thấy bản thân mình đủ kiên nhẫn để đọc, yêu những gì mình đọc, và rồi yêu cả việc đọc nữa.

Mình là đứa không thích đọc những nội dung khốn khổ, nên mặc dù điểm học văn của mình cũng không tệ đâu (mình thi đại học vào FTU khối A – Toán Lý Hóa, nhưng thi chơi chơi khối D cũng được được 8.5 Văn), mình không thích những tác phẩm được học trong chương trình ngữ văn, ngoài những câu chữ rất mượt mà và giàu hình ảnh của Thạch Lam. Nên giai đoạn đầu đọc sách mình toàn đọc ngôn tình. Và một bước ngoặt khác khi mình thực sự chạm tới văn chương, văn học cổ điển đó là khi đọc Tiếng chim hót trong bụi mận gai. Những ngôn từ của Colleen McCullough làm sáng lên trước mắt mình những cánh đồng vàng rực ở Drogheda, và thắp lên trong mình sự tò mò và tình yêu với văn học kinh điển.

Mình không biết tại sao gia đình, nhà trường đều muốn mình học toán, nhưng dù có cố gắng thế nào mình cũng phải chấp nhận rằng, mình chẳng phải đứa thông tin, xuất sắc gì trong đội tuyển Toán, chỉ được cái chăm chỉ, dạng bài làm rồi thì nhớ. Còn với môn văn, cảm nhận về tác phẩm, miêu tả một điều gì đó bằng ngôn ngữ mượt mà, là một điều mình có thể làm tốt dù chẳng cần cố gắng, thậm chí mình còn chẳng thích học văn lắm, và từng bị cô giáo gọi điện về nhà vì ý kiến quá nhiều trong giờ văn. Và cuộc đời đưa đẩy, có lẽ mình khi còn nhỏ cũng chẳng đủ mạnh mẽ như những nhân vật trong tiểu thuyết để chọn lấy điều mình thực sự thích. Có lẽ mình cũng chẳng bao giờ trở thành nhà văn như Jane Austen, nhưng với mình thích đọc đọc, tìm hiểu về tác giả, nghe những câu chuyện về tác giả, hay nói cách khác hòa mình vào thế giới văn chương, thế giới của những ngôn từ thật đẹp và hướng tới cái đẹp như một phần trong cuộc sống.

Có lẽ nói là giấc mộng văn chương nghe cũng hơi mỹ miều, nhưng đến Haworth, mình thấy như một giấc mơ thành hiện thực, một cái check list được đến thăm nhà các nhà văn được hoàn thành và một cảm hứng để đọc những câu chuyện u tối của chị em nhà Bronte. Và mình sẽ không còn trốn tránh những tác phẩm kể về những số phận khốn khỏ nữa, mà sẽ cố gắng để hiểu để rồi những ánh sáng của cái đẹp lại lóe lên trong mình thêm nhiều lần nữa.

Kết luận

Chuyến đi này còn đáng nhớ hơn, là khi lên xe bus về lại Keighley, khi chưa kịp ngồi vào ghế thì bác tài đã đạp xa phi nhanh làm mình ngã ngửa ra xe bus luôn. Trên xe toàn các bác cao tuổi, mà mỗi mình đứng không vững. Bài học ở đây là khi lên xe bus, ngồi xuống nhanh chóng rồi hãng cất đồ và khóa khóa cặp.

Cám ơn bạn đã đọc đến đây. Nếu bạn thấy thú vị và bổ ích hãy chia sẻ với bạn vè và đừng quên theo dõi qua Email để không bỏ lỡ những bài viết mới trên Blog. Bạn có thể để lại bình luận để cho mình biết nội dung nào bạn đang quan tâm, cũng như để lại email để mình gửi cho bạn những tài liệu hữu ích.

Theo dõi để nhận Newsletters

Theo dõi Fanpage để nhanh chóng cập nhật bài viết và chia sẻ mới nhất: https://www.facebook.com/Violetstoryblog