Có những điều trong cuộc sống có vẻ tốt đẹp, ngọt ngào và an toàn nhưng thực tế lại lừa dối, xiềng xích, và thao túng chúng ta. Những lời khen, sự công nhận, cảm giác được người khác cần đến… thoạt đầu nghe như phần thưởng ngọt ngào cho sự nỗ lực. Nhưng càng theo đuổi, lại càng thấy mình đánh mất chính mình. Và cũng thật tệ khi những cảm dỗ ngọt ngào ấy lại rất khó để nhận ra giống như một cơn nghiện thật tinh vi. Phải chăng, chúng ta đang cố giữ lấy một phiên bản “đáng yêu”, “có ích”, “lạc quan” và “xứng đáng” chỉ để không cảm thấy vô hình? Và đến khi đôi vai mình không đủ sức để gánh vác quá nhiều những định danh và trách nhiệm mình đã tự tạo ra, mệt mỏi, lạc lối, gục ngã và mất động lực, đã đến lúc mình phải đối mặt với câu hỏi : Tôi đang sống vì điều gì? Vì bản thân, hay vì cảm giác được người khác cần đến?.

Thực ra, mình đã nhận ra từ trải bài Tarot tổng kết năm 2024 và tổng quan năm 2025, nhưng những ngày này, khi nhiều chuyện xảy ra, khi thấy năng lượng mình xuống thấp cùng cực. Sự mệt mỏi này một phần cũng do thay đổi thời tiết, chuyển mùa. Mình cố gắng cân bằng lại bằng những thói quen lành mạnh, đi ngủ sớm, sáng dậy tập thể dục, nhưng rồi mình lại nhận ra, bám chấp vào những thói quen lúc này chỉ khiến mình thêm mệt mỏi  về cả tinh thân và thể chất. Đó không phải cách giải quyết cho vấn đề mình phải đối mặt và có lẽ đó cũng là lời cảnh báo từ vũ trụ rằng có những điều tốt đẹp cũng đến lúc phải kết thúc, mình không thể sống trong một định danh ảo tưởng được nữa.

Nhận ra cảm giác tội lỗi khi cố gắng chạy theo một cái tôi lý tưởng

Có những ngày mình cứ khóc liên tục không ngừng bởi trong mình có quá nhiều cảm giác tội lỗi. Hôm trước mình nói chuyện với những người bạn cùng khóa PhD của mình, chúng mình đều có một cảm giác chung đó là tội lỗi mỗi khi mình nghỉ ngơi khi việc còn nhiều, khi hôm nay mình chưa đăng ký ngày nghỉ, lẽ ra mình phải đọc bài nhưng tại sao mình đang xem phim, tại sao mình cần nộp bài sớm mà mình lại đi ngủ. Chúng mình nghiện cái cảm giác trở thành một người làm việc năng suất đến nỗi thấy tội lỗi vì mình đã nghỉ ngơi.

Nhưng điều làm tất cả bùng nổ, bắt đầu từ khi mình thấy mình không đủ sức để làm thêm việc gì nữa, cũng như không thể bình tĩnh để nói lời an ủi, dễ nghe mà trở nên dễ cáu gắt. Cũng từ lâu rồi, mình bị nghiện việc luôn muốn làm người khác hài lòng đến mức sợ thể hiện bản thân. Mình sợ chia sẻ quan điểm lại đá xoáy ai đó. Ở mỗi nơi mình thể hiện những góc khác nhau và đôi khi là những phiên bản khác nhau của chính mình và mình nghĩ mình làm tốt vai trò của mình ở những phiên bản đó. Nhưng đến một lúc mình nhận thấy, nếu mình làm điều mình thích thì một trong những phiên bản kia sẽ sụp đổ, mình sẽ khiến mọi người thấy vọng. Bạn có bao giờ có cảm giác làm điều gì đó nhưng không được gia đình ủng hộ? Cái cảm giác được làm một người anh hùng, tự mình vượt qua bao gian khó để đi đến thành công, thực sự thỏa mãn và câu chuyện ấy có lẽ cũng quá hấp dẫn khi được kể lại. Cảm giác thỏa mãn và vui mừng bởi những thành tựu ấy đôi khi đủ lớn để che đi sự cô độc trên hành trình đã qua. Mình nhớ hồi mình được học bổng Chevening, lúc đó mình rất vui như ước mơ từ nhỏ thành hiện thực, nhưng đó cũng là lần đầu tiên mình cảm thấy mình đã làm mẹ mình thấy vọng, vì mẹ không muốn mình đi nước ngoài. Đến khi đứa bạn chúc mừng, mình vẫn buồn vì cuộc nói chuyện đó, sau này nó lại nói nó thất vọng vì mình không vui khi nhận được lời chúc mừng đó. Lại một cảm giác tội lỗi khác, mà đến giờ mình chẳng hiểu sau lúc nghe bạn nói thế mình phải khóc. Rồi đến lúc đi học PhD, điều mình luôn tự hào và biết ơn nhưng mình lại gây ra một sự thất vọng khác còn lớn hơn. Và rồi cứ mỗi lần nghĩ đến những điều đó khiến mình áp lực, sợ hãi và tội lỗi. Mình nhận ra, sau tất cả những thành tựu đạt được, sự công nhận từ bên ngoài, lời khen và sự công nhận từ gia đình vẫn luôn là điều mình khao khát.

Từ nhỏ, mỗi sự cố gắng chăm ngoan, học giỏi ngoài vì mình thích học ra, còn vì để nhận được sự yêu thương từ những người xung quanh. Mình không phải một đứa trẻ có gì đó nổi bật. Mình không xinh đẹp, không thông minh cũng chẳng lanh lợi hay khéo léo. Mình nhận thức được điều đó khi nghe những nhận xét và so sánh với anh chị em bạn bè từ những người xung quanh. Khi đó, mình luôn nghĩ mình chẳng là ai ngoài một con bé luôn bị lấy ra làm trò đùa. Nhiều câu nói hay hình ảnh ký ức đến giờ mình nhớ rất rõ, vậy nên hãy cẩn thận khi “nói đùa” trước mặt trẻ con nhé, chúng đều biết và nhớ cả đấy.  Khi thấy anh chị em trong nhà, hay các bạn khác được khen, thậm chí tiền mừng tuổi nhiều hơn, làm sao có thể đòi hỏi một đứa trẻ phải có lòng bao dung lớn lao để thấu hiểu và không chạnh lòng được? Nhưng đó cũng trở thành động lực khiến mình cố gắng học, bởi vì học giỏi là điều duy nhất mình có thể cố gắng được và có thể được nhận những lời khen, để cảm thấy mình có giá trị. Việc học hành của mình không phải là trí thông minh, nó đơn giản chỉ là dành nhiều thời gian cày và nhớ kiến thức, làm bài quen tay.

Học giỏi hơn, được thầy cô, bạn bè yêu quý, gia đình tự hào, chỉ có điều tiền mừng tuổi thì vẫn không nhiều hơn.  Nói ra thì thấy mình ích kỷ (và mình lại thấy tội lỗi vì sự ích kỷ đó) nhưng đây là điều mình quan sát được, và ấn tượng vì mình thấy thật không công bằng. Mỗi tết đến cũng là lúc kết thúc học kỳ 1, nếu như bạn năm nào cũng học sinh Khá, mà năm đó lại được học sinh giỏi thì bạn sẽ nhận được lời khen, và x2 tiền mừng tuổi. Nhưng nếu như bạn luôn luôn đứng thứ 1 mà chẳng may kỳ học đó đứng thứ 2, bạn sẽ bị mỉa mai, bạn sẽ không bao giờ được x2 tiền mừng tuổi vì đứng thứ 1 rồi còn làm tốt hơn nữa như thế nào. Dù sao thì tiền mừng tuổi cũng đưa lại bố mẹ mình quan sát thế thôi chứ tình yêu thương cũng chẳng đong đếm bằng tiền mừng tuổi, học giỏi thì luôn là ngôi sao trong nhà. Bởi vậy, mình cố gắng học vì bản thân mình và cũng vì một nỗi sợ bị mỉa mai. Nếu bạn là bố mẹ, người lớn mừng tuổi cho trẻ con, nếu đã x2 tiền mừng tuổi cho 1 đứa, thì cũng hãy tìm ra lý do dể x2 cho những đứa còn lại, bởi đứa nào cũng cần động viên và để không đứa nào phải ấn tượng đến nỗi 20 năm sau vẫn nhớ như mình. Nhưng mỗi đứa trẻ chỉ có 1 tuổi thơ mà thôi, đừng để chúng bị tổn thương.

Mình cũng nghiện cảm giác là một “người tốt”, luôn lạc quan, vui vẻ, cho đi nhiều để thấy bản thân mình có ích, được người khác yêu quý và cuộc sống này có ý nghĩa. Cho đến một ngày mình thấy năng lượng tích cực của mình bị cạn kiệt. Mình thấy bản thân mình lạc lối và không còn thời gian cho riêng mình cũng như sức lực để giải quyết những việc cá nhân. Đó là khi mình luôn ở đó lắng nghe, giúp đỡ, chia sẻ, luôn là một người để ai đó tìm đến khi họ cần, một người chữa lành cho người khác, nhưng chính bản thân mình cũng tổn thương, và khi mình đối mặt với những vấn đề của riêng mình, mình lại chỉ có một mình. Quá mải mê nhận lời “giúp đỡ” người khác, khiến mình không còn thời gian cho những sở thích cá nhân và đó là lúc mình đánh mất chính mình.

Có những lúc mình cũng chạnh lòng, khi mình cũng bỏ công bỏ sức, nhưng không nhận lại một lời cám ơn. Thực ra, khi giúp ai đó, chẳng ai làm vậy chỉ vì một lời cảm ơn cả, nhưng người ta thường mong mình đã giúp một người tử tế. Mình cũng tự hỏi liệu những người đó có phải bạn bè của mình không. Mình tự đặt lên vai mình một gánh nặng vô hình của “người luôn mạnh mẽ”, một người luôn ổn trong một cộng đồng lớn hơn, một người luôn nói lời dễ nghe. Mình còn thấy mình hèn nhát đến nỗi chẳng dám nói lại người đã khiến mình buồn. Có rất nhiều bạn có những khúc mắc, cần minh đọc tarot; chàn đời, cần mình nói điều chữa lành. Suy nghĩ này hơi ích kỷ nhưng nhiều lúc mình như cái hố đen tiếp nhận những cảm xúc không vui của người khác. Liên tục muốn làm ánh sáng cho người khác, thế rồi mình tự hỏi lúc tối tăm, ánh sáng của mình ở đâu. Từ rất lâu rồi, nhiều lúc đi đường mình nghĩ, giờ đâm vào đâu đó, tai nạn vào viện mấy ngày liệu mọi người có quan tâm tới mình hơn. Nhưng chồng chất vào đó lại là cảm giác tội lỗi vì những suy nghĩ tiêu cực đó, vì thấy bản thân mình đang đòi hỏi, vì mình đang nghĩ xấu cho những người quanh mình.

Chuyện tình cảm, khi thích một ai đó, chúng ta sẽ luôn cố gắng trưng ra tất cả những điều vui vẻ, đẹp đẽ nhất của bản thân. Có người bạn từng nói với mình, phải nói chuyện vui vẻ hơn khi gặp người mình thích. Nhưng cuộc sống mà, ai chẳng có lúc vui lúc buồn, vậy nếu người ta chỉ thích mình những lúc mình vui vẻ lạc quan, còn lúc buồn, lúc khó khăn mình lại một mình thì mối quan hệ kiểu đó thêm mất thời gian chứ để làm gì. Mình không cần phải gồng mình lên để lấy lòng ai đó, chẳng cần phải cố gắng làm giá làm cao bằng mấy chiêu trò và lớp mặt nạ. Đơn giản, chúng ta chẳng thể diễn mãi được.

Bởi thế những ngày trầm lắng vừa qua, mình chỉ muốn ngủ và mình ngắt kết nối, mình từ chối những câu hỏi, những lời đề nghị, những cuộc trò chuyện bởi chính trong bản thân mình thấy không ổn, mình sợ những lúc không kiềm chế được cảm xúc mình lại nói những lời khó nghe. Và mình nhận ra một sự thật khó chấp nhận rằng bản thân mình cũng không tốt đến vậy.

Khi cảm giác “được cần đến” trở thành giá trị bản thân

Cảm giác được người khác cần đến là một nhu cầu rất con người. Nó chạm đến tầng sâu nhất của tâm lý: nhu cầu thuộc về, được kết nối, và có ý nghĩa trong mắt người khác. Việc cố gắng hướng đến một hình mẫu lý tưởng không phải là điều xấu. Chính bởi những lý tưởng đó mà mình cố gắng trở nên tốt hơn, làm việc tốt hơn, điều chỉnh những hành vi tiêu cực và cải thiện mối quan hệ với những người xung quanh. Nhưng, nó cũng như một con dao 2 lưỡi khi mình bắt đầu định nghĩa bản thân mình bằng giá trị được định danh bởi sự công nhận, lời khen từ những người khác. Để duy trì cảm giác được cần đến, ta thường phải hy sinh nhiều thứ. Ta uốn mình theo kỳ vọng, che giấu cảm xúc thật, luôn tỏ ra ổn, hữu ích, thậm chí làm quá khả năng, không nói lời khó nghe, không nói ra sự thật khó chấp nhận. Ranh rới giữa sự bao dung và đánh mất chính mình lại thực sự mong manh.

Tâm lý học gọi đây là một dạng phụ thuộc vào sự xác nhận bên ngoài (external validation). Tức là ta chỉ cảm thấy bản thân có giá trị khi được công nhận, yêu mến, hay được giao vai trò nào đó trong cuộc sống người khác. Ta trở nên nhạy cảm với sự từ chối, lo lắng nếu ai đó không cần đến mình, và dễ rơi vào trạng thái mất phương hướng khi không còn ai “gọi tên” mình nữa. Điều này, có thể thấy khá rõ khi mình đi làm, sợ không được Sếp giao việc, sợ bị ra rìa không được gọi trong những buổi tụ tập đồng nghiệp. Ban đầu, sự cố gắng làm việc tốt hơn, hòa đồng với môi trường là một điều cần làm và mang lại những niềm vui. Nhưng lâu dần, nó trở thành gánh nặng — bởi giá trị bản thân mình giờ đây bị gắn chặt vào việc “phải có ích”, không dám dừng lại, không dám buông tay, không dám từ chối những cuộc vui vì sợ mình sẽ trở nên vô hình.

Nhưng điều trớ trêu là càng cố gắng để được yêu quý, ta càng cảm thấy cô đơn. Bởi sự kết nối ấy không xuất phát từ con người thật, mà từ một phiên bản “đáng yêu”, “luôn giúp đỡ”, “sống tích cực”, “không phiền hà”. Ta sợ rằng, nếu mình buồn, yếu đuối, ích kỷ, phạm lỗi — thì tình cảm đó sẽ biến mất, tiếp tục đối mặt với những mỉa mai, chê bai và cô lập. Và từ đó vòng lặp cứ tiếp tục, càng được công nhận, ta càng áp lực phải giữ lấy hình ảnh ấy, càng mệt mỏi, ta càng sợ mình không đủ sức để giữ nữa. Mình ổn, mình là một người giá trị, như một lời nói dối mình đã tự lừa dối mình quá lâu.

Đối mặt, chấp nhận và học cách buông

Đối mặt với mặt tối của bản thân, những phần bị che giấu, những thói quen, niềm tin, và khuôn mẫu mà ta gắn bó hoặc lệ thuộc là việc không hề thoải mái. Nó gây ra bát an, khó chịu, và tội lỗi nhưng chẳng ai đủ sức để có thể một lúc đóng quá nhiều vai. Nhiều lúc nghĩ, sống cho riêng mình, làm điều mình muốn, thực hiện ước mơ của mình đã quá sức rồi, giờ còn ôm những trách nhiệm, kỳ vọng khác cùng áp lực “luôn phải tốt”. Mình tự hỏi, mình ôm để là gì. Mình từng nói chuyện với một người bạn, cũng vấn đề suy nghĩ cho bản thân hay cho người khác, bạn ấy nói nửa đùa nửa thật “Thôi kiếp này nguyện làm người sống lỗi để sống cho bản thân mình”.

Hiện giờ mình cũng chẳng biết mình nên làm gì, bởi chính mình vẫn đang trong những rối ren đó, vẫn mất động lực, và vẫn ngồi nghĩ xem liệu mình nên tiếp tục và buông bỏ điều gì. Nhưng có lẽ điều đầu tiên và duy nhất mình có thể làm được lúc này đó là nhận ra vòng lặp, nhìn thẳng vào vấn đề và những tổn thương mình từng cố phủ lấp bằng sự công nhận, những định danh ảo đẹp đẽ. Mình hiểu ra rằng mình không đủ tốt nên mình phải lấp bằng những định danh, sự công nhận và những hào nhoáng bên ngoài kia. Và lúc này, có lẽ mình không muốn làm “anh hùng” nữa. Mới tháng trước còn bao nhiêu ý tưởng mình sẽ làm dự án nào, giải cứu thế giới ra sao, sau mấy tuần quay cuồng giờ mình chỉ muốn tập trung làm duy nhất 1 việc hoàn thành nghiên cứu của mình đúng hạn, ngủ đủ giấc, ăn ngon đủ bữa.

Mình nghĩ đã đến lúc mình đặt ra ranh giới rõ ràng hơn, nói không với một thói quen, lối sống và tương tác, mối quan hệ không còn tốt với mình nữa. Mình cần thêm thời gian để ngồi lại với chính mình, ngồi xuống với những tổn thương này, ngắm nghía, hiểu về về bản thân vốn dĩ đã chẳng hoàn hảo. Việc hoàn toàn loại bỏ bóng tối là không thể, nhưng mình có thể học cách sống hài hòa với nó. Mình cũng là người bình thường, có lúc xấu tính, có lúc ích kỷ, lười biếng, tham lam. Nhận biết được điều đó, mình có thể đối mặt với những quyết định về sau theo một cách khác, mình sẽ có thể nhìn ra mình đang làm vì muốn được trưởng thành thực sự từ một trái tim bao dung hay chỉ để tìm kiếm sự công nhận từ bên ngoài. Mình có thể bắt đầu sống cho mình, không phải sống vì người khác, mình có thể là chính mình, không phải gồng mình lên để lấy lòng bất cứ ai, và mình sẽ không còn tội lỗi khi nói lời từ chối nữa.

Kết luận

Thông điệp mình cần nói cho bản thân: cảm giác được cần đến không đồng nghĩa với việc mình có giá trị. Mình không cần phải luôn đóng vai người mạnh mẽ, người tử tế, hay người lúc nào cũng “đáng yêu” trong mắt người khác để xứng đáng với sự yêu thương hay sự tồn tại của mình.

Định danh và trách nhiệm này do chính mình tạo ra, mình sẽ bước qua được thôi. Mình cũng rất sợ rằng mình sẽ đánh mất tất cả những gì mình đã cố gắng gây dựng, nhưng mình tò mò và khao khát sự tự do, nhẹ nhõm và bình yên khi bản thân không còn thấy tội lỗi hay gồng gánh những trách nhiệm không cần thiết nữa.

Dũng cảm bước ra khỏi những kỳ vọng, vai trò, hay hình ảnh “hoàn hảo” — là bước đầu tiên để trở về với con người thật bên trong. Hồi cấp 3, có một lần trong đề văn về ước mơ, mình đã viết mình muốn trở thành một người hoàn hảo. Nhưng bây giờ, có lẽ định nghĩa về sự hoàn hảo của mình đã khác, hoặc sự hoàn hảo đó không hề tồn tại. Mình không cần phải hoàn hảo, không cần phải luôn làm hài lòng ai cả, không cần phải trở thành hình mẫu lý tưởng nào đó. Chỉ cần thành thật với chính mình. Không cần gồng lên để chứng tỏ mình xứng đáng được để ý, công nhận và yêu thương. Được là chính mình — dù không ai cần đến — vẫn là một điều đẹp đẽ và đủ đầy.

Vậy đâu mới là giá trị thực sự của mình? Mình sẽ là ai khi công còn là người được người khác cần đến? Giờ đây, mình sẽ lại phải đi tìm câu trả lời đó – một cách chân thành và can đảm.

Và sau đó mình tình cờ nghe thấy video này. Có lẽ, không phải tất cả những nội dung trong video này đều đúng nhưng đó là sự nhắc nhở mình hãy quay lại và đọc Carl Jung đi.

Cám ơn bạn đã đọc đến đây. Nếu bạn thấy thú vị và bổ ích hãy chia sẻ với bạn vè và đừng quên theo dõi qua Email để không bỏ lỡ những bài viết mới trên Blog. Bạn có thể để lại bình luận để cho mình biết nội dung nào bạn đang quan tâm, cũng như để lại email để mình gửi cho bạn những tài liệu hữu ích.

Theo dõi để nhận Newsletters

Theo dõi Fanpage để nhanh chóng cập nhật bài viết và chia sẻ mới nhất: https://www.facebook.com/Violetstoryblog