Mùa xuân nước Anh bước qua vội vã. Sau mấy tuần mà hoa daffodil đã tàn và hoa đào hồng rực đã lụi đi nhường chỗ cho những tán lá xanh biếc. Trời vẫn rất lạnh. Cuối tháng 3, những di tích, dinh thự, điểm tham quan mở cửa trở lại sau một mùa đông ảm đạm. Trong những điểm tham quan quanh Nottingham, mình chọn đến Haddon Hall, dinh thử cổ thời Trung cổ được bảo tồn tốt nhất tại Anh, cũng là nơi được nhiều đạo diễn lựa chọn cho những bộ phim cổ trang trong đó có Kiêu Hãnh và Định Kiến (2005), Jane Eyre (1994, 2006), Sherlock Homles (1986)… 

Một người bạn Hi Lạp từng nói với mình rằng, nếu đến một nơi mà không hiểu biết về lịch sử văn hóa hay những câu chuyện phía sau những gì còn sót lại ở nơi đó, điều bạn thấy sẽ chỉ là sỏi đá. Mình thấy ngưỡng mộ người bạn Hi Lạp của mình bởi cậu ấy am hiểu về lịch sử. Hồi nhỏ mình cũng không đọc thần thoại Hi Lạp, nên khi nghe cậu ấy kể về những vùng đất ở Hi Lạp, mình thấy như một thế giới mới mở ra. Hiểu về câu chuyện phía sau những kỳ quan cũng là điều mình nhớ mãi và thấm thía đặc biệt sau chuyến đi Ai Cập và thực sự, khi càng đọc về lịch sử, mình đều thấy những nơi mình đến sẽ đẹp hơn rất nhiều.

Quay lại với câu chuyện của Haddon Hall, thực sự đây không phải một tòa lâu đài nguy nga hoành tráng. Ở Anh có rất nhiều lâu đài nhưng không có lâu đài nào giống lâu đài trong logo của Disney cả. Những lâu đài cổ bị tàn phá rất nặng nề qua lịch sử đầy thăng trầm của nước Anh. Haddon Hall còn khá nguyên vẹn những phòng ốc, hành lang cho đến nay. DInh thự cổ này không khiến mình xuýt xoa bởi vẻ đẹp như trong cổ tích, mà chuyến đi này thôi thúc mình đọc thêm về một thời kỳ quan trọng trong lịch sử, Thời trung Cổ. Mình hi vọng rằng, bài viết này sẽ không chỉ giới thiệu về một điểm đến lịch sử cho chuyến dạo chơi vùng trung du nước Anh, mà còn tổng kết lại những điểm đặc trưng nhất của thời Trung Cổ tại Anh mà mình học được, ít nhất để hiểu được tại sao thời kỳ đó Haddon Hall lại được xây dựng theo kiến trúc như vậy.

Hiểu một chút về thời Trung Cổ nước Anh

Mình viết phần này để làm rõ hơn về một thời kỳ quan trọng trong lịch sử nước Anh và cả châu Âu, để khi đến những địa điểm tương tự, mình sẽ không còn hoang mang về những thuật ngữ nữa và thậm chí còn có thể kết nốt những sự kiện lại với nhau để hiểu hơn về bức tranh toàn cảnh của thời kỳ.

Lịch sử thời Trung Cổ của nước Anh kéo dài từ khoảng thế kỷ 5 đến thế kỷ 15. Đây là một giai đoạn đầy biến động, với những cuộc chiến tranh, sự thay đổi trong cấu trúc xã hội và sự phát triển của các thể chế và văn hóa Anh.

Một số đặc trung của thời Trung Cổ bao gồm:

  • Cấu trúc phong kiến và xã hội phân tầng với vua, quý tộc, hiệp sĩ, nông dân và nô lệ, trong đó các quý tộc kiểm soát đất đai và quyền lực.
  • Các lâu đài và thành trì vững chắc là biểu tượng của quyền lực và sự phòng thủ, đặc biệt là dưới thời Norman và Tudor. Chú ý đặc biệt ở dây là lâu đài mang tính phòng thủ, không phải để phô bày sự giàu có, do vậy, câu chuyện trong những lâu đài thường là cuộc chiến, thay vì một câu chuyện tình giữa công chúa và hoàng tử.
  • Giáo hội Công giáo La Mã có ảnh hưởng sâu rộng, với các tu viện và nhà thờ là trung tâm tôn giáo và học thuật.
  • Các cuộc xâm lược chiến tranh giữa các gia tộc quý tộc làm thay đổi cấu trúc chính trị và xã hội.
  • Nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, với nông dân làm việc trong hệ thống phong kiến, và thủ công nghiệp bắt đầu phát triển trong các thành phố.
  • Văn học Trung Cổ tập trung vào tôn giáo, truyền thuyết và hùng ca. Các trường đại học bắt đầu phát triển.
  • Dịch bệnh cái chết Đen (Black Death) và các thiên tai khác có ảnh hưởng lớn đến dân số và nền kinh tế.

Sau thời kỳ Trung Cổ, giai đoạn lịch sử tiếp theo được gọi là Thời kỳ Phục Hưng (từ khoảng thế kỷ 14 đến thế kỷ 17). Đây là thời kỳ có sự chuyển mình mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực, từ văn hóa, khoa học, chính trị, cho đến xã hội, nơi những tên tuổi nhà khoa học, nghệ sĩ tài năng lẫy lừng mà bạn chắc chắn phải nghe ít nhất một lần trong đời như William Shakespeare (1564–1616), Leonardo da Vinci (1452–1519), Galileo Galilei (1564–1642). Tình cờ sau chuyến đi đến Haddon Hall và đọc về thời Trung Cổ, mình đã đến Ý và đắm chìm trong những bảo tàng về thời kỳ Phục Hưng. Mình sẽ kể về những gì mình học được trong những bài viết sau.

Haddon Hall

Chúng mình đến Haddon Hall bằng xe bus, đi 2 tiếng từ Nottingham đến Derby rồi từ Derby bắt xe bus đi dọc Peak District để đến Haddon Hall. Khi đến Haddon Hall, mình cảm thấy không gian trong nhà và khu vườn của dinh thự không quá đồ sộ, hoành tráng như cơ ngơi của các quý tộc hoàng gia khác mà mình đã từng đi qua. Chủ nhân của Haddon Hall cũng không phải những nhân vật quá nổi tiếng trong lịch sử, và thậm chí mình còn không tìm thấy thông tin của Dinh thực trong Cẩm nang du lịch nước Anh của mình.

Haddon Hall khá khiêm tốn, ẩn mình duyên dáng bên dòng sông Wye, gần thị trấn Bakewell, Derbyshire. Có niên đại từ khoảng cuối thế kỷ 11, Haddon Hall là sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Norman, Gothic và Tudor, tạo nên một vẻ đẹp mà thời gian đã không làm phai nhòa. Qua nhiều thế kỷ, lâu đài vẫn giữ được gần như nguyên vẹn những chi tiết kiến trúc tuyệt mỹ như những khung cửa kính màu thêu họa tinh xảo, đại sảnh với trần gỗ chạm khắc cầu kỳ, và khu vườn bậc thang thơ mộng.

Phần sau của bài viết, mình sẽ giải thích kỹ hơn các thuật ngữ “Norman, Gothic và Tudor” mà chính bản thân mình trong quá trình khám phá nước Anh, đọc sách cũng thấy rối loạn, bởi vì lịch sử nước Anh đồ sộ quá.

Những chủ nhân của Haddon Hall

Một dinh thự không tham gia vào những cuộc chiến tranh tàn khốc trong suốt chiều dài lịch sử của nước Anh có lẽ vừa là lý đo để Haddon Hall vừa còn nguyên vẹn cũng vừa ít người biết đến. Haddon Hall lần đầu tiên được ghi nhận trong cuốn Domesday Book, một bản ghi chép về Cuộc khảo sát vĩ đại ở phần lớn nước Anh và các vùng của xứ Wales được hoàn thành vào năm 1086 theo lệnh của William the Conqueror. (Mình sẽ viết kỹ hơn về William the Conqueror trong bài viết sau về Hastings, nơi khiến ngài ấy trở thành nhân vật quan trọng trong lịch sử nước Anh).

Sau cuộc chinh phạt Anh của người Norman năm 1066, William Peverel, một hiệp sĩ thân cận của William the Conqueror, được trao quyền sở hữu khu đất nơi Haddon Hall tọa lạc, và ông cũng là chủ nhân đầu tiên của Haddon Hall.

Kiến trúc Norman (Thế kỷ 11-12)

Những phần đầu tiên của Haddon Hall được xây dựng vào cuối thế kỷ 11, mang đậm dấu ấn kiến trúc Norman với các đặc điểm như:​

  • Tường xây bằng đá dày và chắc chắn, tạo nên sự kiên cố và bền vững.​
  • Cửa sổ nhỏ với hình vòm đặc trưng.​
  • Kiến trúc đơn giản, tập trung vào chức năng phòng thủ hơn là trang trí.​ Bởi vậy, không gian trong phòng không có tranh vẽ tường, hay nhiều bộ sưu tập nghệ thuật như những dinh thự khác (Ví dụ Chartworth House)

Những yếu tố này phản ánh nhu cầu về sự an toàn và phòng thủ trong thời kỳ hậu chiến tranh.

Sau khi con trai ông, William Peverel the Younger, bị thất sủng vào năm 1153, tài sản của gia đình bị tịch thu và chuyển giao lại cho nhà nước rồi được trao cho gia đình Avenell. William Avenell II là chủ sở hữu vào khoảng 1153–1170.

Kiến trúc Gothic (thế kỷ 13–15)

Vào thế kỷ 13, dưới sự sở hữu của gia đình Vernon, Haddon Hall được mở rộng và cải tạo theo phong cách Gothic, đặc trưng bởi:​

  • Cửa sổ lớn với kính màu, cho phép ánh sáng tự nhiên tràn ngập không gian nội thất.​
  • Trần nhà cao với các vòm nhọn, tạo cảm giác không gian rộng rãi và thanh thoát.​
  • Các chi tiết trang trí phức tạp, bao gồm hoa văn chạm khắc và họa tiết tôn giáo.​

Một ví dụ tiêu biểu là nhà nguyện St. Nicholas tại Haddon Hall, với các bức bích họa thế kỷ 15 và kiến trúc Gothic đặc trưng. Kiểu kiến trúc Gothic này rất phổ biến ở Anh, và châu Âu đặc biệt là các nhà thờ như Nhà thờ Đức Bà, Westminster Abbey, nhà thờ Milan, nhà thờ Cantebury và nếu bạn muốn thực sự đắm chìm vào không khí rất Gothic thì hãy đến thành phố Oxford.

Kiến trúc Tudor (Thế kỷ 16)

Năm 1170, Sir Richard de Vernon kết hôn với Alice Avenell, con gái của William Avenell II. Thông qua cuộc hôn nhân này, Haddon Hall chuyển sang quyền sở hữu của gia đình Vernon. Gia đình Vernon đã mở rộng và cải tạo Haddon Hall trong suốt nhiều thế kỷ, biến nó thành một trong những dinh thự thời Trung cổ được bảo tồn tốt nhất ở Anh.

Trong thời kỳ Tudor, Haddon Hall đã trải qua những cải tạo quan trọng, đặc biệt là dưới sự lãnh đạo của Sir George Vernon và con gái ông, Dorothy Vernon. Những cải tạo này đã chuyển đổi Haddon Hall từ một dinh thự kiên cố theo phong cách Norman ban đầu thành một dinh thự Tudor sang trọng, phản ánh phong cách sống của tầng lớp quý tộc thời kỳ đó. Những cải tạo đáng kể bao gồm: xây dựng thêm các phòng lớn hơn, làm tăng tính tiện nghi và sang trọng của dinh thự, đón tiếp các vị khách đến chơi, trần nhà sơn hình hoa hồng Tudor, tường được ốp gỗ chạm khắc công phu, cửa sổ kính, vòm cửa sắt hình tròn, và các khu vực có khung gỗ để lộ, mở rộng khu vườn với mục đích giải trí, tụ tập.

Sau thế kỷ 16

Năm 1563, Dorothy Vernon, con gái và người thừa kế của Sir George Vernon, kết hôn với John Manners, con trai thứ hai của Thomas Manners, Bá tước đầu tiên của Rutland. Sau cái chết của Sir George Vernon vào năm 1565, Haddon Hall chuyển sang quyền sở hữu của gia đình Manners. Gia đình Manners sau đó được phong làm Công tước xứ Rutland vào năm 1703. Từ cuối thế kỷ 17, Haddon Hall không còn được sử dụng làm nơi cư trú chính và bị bỏ hoang trong hơn 200 năm khi gia đình Manners đã rời đi để sinh sống tại lâu đài Belvoir (Thật tình cờ là mình cũng từng đến lâu đài Belvoir – ảnh bên dưới), khiến Haddon Hall gần như “ngủ quên” suốt hơn 200 năm. Sự “ngủ quên” ấy vô tình giúp lâu đài giữ nguyên nét kiến trúc Trung Cổ và Tudor, không bị ảnh hưởng bởi các phong cách thời kỳ Baroque hay Victoria sau này.

Vào đầu thế kỷ 20, John Manners, Công tước thứ 9 xứ Rutland, bắt đầu công cuộc phục hồi Haddon Hall. Năm 2016, Lord Edward Manners, em trai của Công tước đương nhiệm xứ Rutland, cùng vợ là Lady Edward Manners và hai con trai sinh đôi, đã chuyển đến sống tại Haddon Hall, trở thành những người đầu tiên cư trú tại đây sau hơn 200 năm. Họ đã thực hiện nhiều dự án bảo tồn và khôi phục, bao gồm việc khôi phục công viên thời Trung cổ của Haddon Hall.

Đọc thêm về Haddon Hall: https://www.haddonhall.co.uk/past/

Đọc xong câu chuyện về quyền sở hữu Dinh Thự này cho thấy nhiều đặc trưng của giai cấp quý tộc Anh đó là người giàu thường lấy người giàu tương tự, tài sản được chuyển giao thổng qua hôn nhân và thừa kế. Và đặc biệt có điều không hề giống với câu nói mình thường nghe khi ở nhà đó là “Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời”. Những dòng họ quý tộc ở Anh giàu từ thời Trung Cổ đến giờ, và thậm chí họ sở hữu mấy dinh thự, lâu đài và vùng đất rộng lớn xung quanh, chưa kể thêm những đầu tư bất động sản, kinh doanh thương mại khác nữa.

Kết luận

Trong Kiêu hãnh và Định kiến (2025), một căn phòng trong Haddon Hall được chọn là phòng sinh hoạt chung của gia đình nữ chính Liz. Thực ra, dù xem phim đến 3 lần nhưng mình không nhận ra điều này, cho đến lúc ra về, một bác làm việc tại Haddon Hall đưa cho mình một tờ giấy giới thiệu những bộ phim được quay tại Haddon Hall mình mới thấy bất ngờ. Khi nghe cô ấy nói, mình cảm nhận được, cô ấy rất yêu, tự hào và mong mọi người biết đến địa điểm tuyệt vời này. Mình nhận ra cũng có khá nhiều dinh thự quanh vùng Midland mình đã từng đến như Belovoir Castle, Burghley House nhưng ảnh vẫn còn nguyên trong máy, mình cũng không ghi lại trên Blog bởi mình không có đủ câu chuyện thú vụ để kể về chúng, hoặc đi nhiều thấy cũng giống nhau. Ảnh ở Haddon Hall chụp mình cũng không thấy đẹp lắm, nhưng mình thấy bản thân mình có sự thay đổi khi bắt đầu nảy ra ý định đến Haddon Hall, mình thấy mình thích thú hơn khi đọc về lịch sử, và thấy vui khi được hiểu biết thêm một chút chứ không chỉ đi du lịch vì ảnh đẹp nữa.

Bữa xế chiều kết thúc chuyến đi của cả Team

Cám ơn bạn đã đọc đến đây. Nếu bạn thấy thú vị và bổ ích hãy chia sẻ với bạn vè và đừng quên theo dõi qua Email để không bỏ lỡ những bài viết mới trên Blog. Bạn có thể để lại bình luận để cho mình biết nội dung nào bạn đang quan tâm, cũng như để lại email để mình gửi cho bạn những tài liệu hữu ích.

Theo dõi để nhận Newsletters

Theo dõi Fanpage để nhanh chóng cập nhật bài viết và chia sẻ mới nhất: https://www.facebook.com/Violetstoryblog

💎Bạn có thể ủng hộ để Blog được duy trì bằng nhiều hình thức tại Donation